اصول تشریفات در مراسم ترحیم و ماه محرم

تشریفات برگزاری مراسم ترحیم در فرهنگ ایرانی

رسم بر این است که به مناسبت درگذشت اقوام و نزدیکان از سوی خانواده فرد متوفی، مراسمی با عنوان آیین‌های سوگواری و مراسم ختم به نشانه احترام به فرد متوفی برگزار شود. از جمله این مراسم خاکسپاری، سوم، هفتم و چهلم و…آیین‌های عزاداری به سبک و فرهنگ ایرانی ها مربوط می باشد. پذیرایی از تشییع‌کنندگان و عزاداران حاضر در مراسم خاکسپاری یا همان تشریفاتی که برای این مراسم در نظر گرفته می شود نیز برای به اصطلاح آبروندانه برگزار کردن مراسم های ترحیم، از اهمیت خاصی برخوردار است.

در ایران مراسم خاکسپاری و تدفین در روز و پیش از غروب آفتاب انجام می‌شود و چنانچه فردی پس از غروب آفتاب از دنیا رفته باشد، یا تهیه تدارکات لازم برای خاکسپاری تا غروب آفتاب به طول انجامد، مراسم خاکسپاری در روز بعد انجام خواهد شد و در خانه متوفی تا صبح مراسم قرآن خوانی و پذیرایی با خرما و حلوا و چای به عنوان تشریفات برگزاری مراسم پیش از تدفین انجام می شود.

پوشیدن لباس سیاه در مراسم خاکسپاری از جمله رسوم مشترک در اکثر کشورها و فرهنگ های مختلف برای مراسم ترحیم است.مراسم تدفین با دفن جنازه آغاز می‌شود که یکی از جوانب اصلی آن تطهیر یا همان غسل دادن میت است. این تطهیر مقدمه‌ای نمادین برای تولد دوباره انسان به شمار می آید.

بعد از آن یکی دیگر از تشریفات برگزاری مراسم تدفین این است که پسران یا مردان خانواده که به متوفی نزدیک هستند میت را روی تختی بر روی شانه به سمت مقبره روان می برند. هر چند در گذشته از تشریفات برگزاری مراسم ترحیم این بوده که میت را بعد از غسل و تعمید و کفن بر روی تخت در محله و خانه اش می گردانند تا مرحوم از خانه و محله اش خداحافظی کند.

بعد از کفن و دفن مرحوم نیز نمازی با پنج تکبیر که نشان از پنج وعده نمازهای یومیه است برای میت خوانده می شود که تشییع کنندگان همراه با ولی میت آن را به جای آورده و جنازه را به سوی خوابگاه ابدی همراهی می کنند.

مراسم قدم به قدم پیش می رود. در زیر تعریف کوتاهی از هر مراسم و تشریفات برگزاری آن مراسم تقدیم حضورتان خواهد شد.

مراسم خاکسپاری

مرگ یک اتفاق بیولوژیکی محسوب می شود که در آن بازماندگان طی مراسم و آیینی که به مراسم تدفین معروف است، جنازه عزیز خود را به خاک می سپارند. مراسم خاکسپاری به طور خاص، از کهن‌ترین و در عین حال ناآگاهانه‌ترین کارهای فرهنگی انسان به شمار می رود که برای برآوردن نیاز غلبه بر رنج و اندوه مرگ، آن مراسم را برگزار می کنند.

در ایران بعد از گرفتن جواز دفن مراحل تدفین و بعد مراسم تدفین یک به یک برگزار می شود. خاکسپاری در کشور ما به ۳ دلیل اتفاق می افتد:

• همراهی با متوفی برای ورود به دنیای دیگر و تنها نبودن او
• توجه به خویشاوندان و نزدیکان متوفی و دلداری دادن به آنها
• متحد شدن و کنار هم بودن در کم شدن یک فرد از خانواده و تحکیم جمع

تشریفات برگزاری مراسم تدفین یا خاکسپاری

• صدور مجوزها

بعد از فوت میت مجوزهایی جهت برگزاری مراسم خاکسپاری باید تهیه شود تا مراسم خاکسپاری به شیوه درست و با برنامه ریزی و نظم پیش برود. اصلی ترین مجوز، گواهی فوت از یک پزشک مجرب است که ساعت و تاریخ دقیق مرگ باید در آن ثبت شود.

• خرید قبر

بهشت زهرا برای راحتی برگزار کنندگان مراسم خاکسپاری، غسل و تعمید و کفن و خرید قبر به شما کمک خواهد کرد اما تا حد امکان بهتر است این وظیفه را به فردی محول کنید که در شرایط روحی آرامی نسبت به شما باشد.

• آمبولانس

جهت خبر دادن به آمبولانس و مسئولین حمل میت، با گرفتن گواهی مرگ نسبت به انتقال میت به بهشت زهرا اقدام می کنند. این پروسه یکی از تشریفات برگزاری مراسم تدفین به شمار می آید.

اطلاع دادن به اقوام

اطلاع رسانی زمان و محل خاکسپاری به اقوام و آشنایان یکی دیگر از تشریفات مراسم تدفین به شمار می آید. این اطلاع رسانی تا حدودی باید آرام و کنترل شده باشد. چاپ اعلامیه مراسم تدفین و اطلاع رسانی از طریق تماس و پیام یکی از ساده ترین راه ها برای برگزاری این تشریفات مراسم خاکسپاری است.

• اجاره اتوبوس و وسیله ایاب و ذهاب

برای جلوگیری از دیر رسیدن و کاهش زحمت مهمانان و اقوام متوفی و همچنین صرفه جویی در وقت و هزینه، بهتر است که اتوبوس هایی جهت ایاب و ذهاب مهمانان در نظر گفته شود تا مهمانان را به بهشت زهرا و از آنجا به خانه متوفی جهت برگزاری نماز میت برساند.

• چاپ اعلامیه ترحیم

یکی دیگر از تشریفات مراسم تدفین اطلاع رسانی زمان و مکان مراسم ترحیم است. در زمانی که تمام مهمانان بر سر مزار حضور دارند. بهتر است توسط واعظ و قاری که مراسم تدفین را پیش می برد زمان و مکان مراسم ترحیم به حاضران اعلام شود. از آنجایی که ممکن است تمام عزیزان و آشنایان در مراسم تدفین شرکت نکرده باشند، چاپ اعلامیه و نصب آن در محل هایی که متوفی را می شناختند، اهمیت بسیاری دارد.

• آماده سازی محل خاکسپاری

راحتی و اذیت نشدن مهمانان و اقوام در مراسم خاکسپاری احترام ویژه ای است که به متوفی گذاشته می شود. امروزه نصب سایه بان وایجاد یک فضای منظم و آرام برای انجام آیین خاکسپاری یکی از تشریفات برگزاری مراسم تدفین شناخته می شود که اهمیت خاصی دارد.

• پذیرایی از مهمانان

در مراسم خاکسپاری عموما با حلوای زعفرانی و خرما از میهمانان پذیرایی می شود. خرما میوه ای بهشتی به حساب می آید و حلوا از گندم که به باور گذشتگان غم و اندوه را از میان می برد. برای برگزاری تشریفات مراسم تدفین بهتر است خرما با نارگیل و گردو و گل محمدی تزئین شود و در یک سینی زیبا جهت پذیرایی آماده گردد. حلوا نیز بهتر است تازه و تزئین شده و در یک ظرف زیبا جلوی مهمانان قرار داده شود.

همچنین می توان با آب میوه و یک پکیج خرما و حلوا در ظروف یکبار مصرف از میهمانان پذیرایی کرد تا از همه مهمانان با عزت و احترام پذیرای شود.

• گل آرایی و زیباسازی فضا

از تشریفات برگزاری مراسم تدفین می توان به تزئین و گل آرایی مکان خاکسپاری با تاج گل های سفید و شمع های سیاه و سفید اشاره کرد که اکثرا توسط خدماتی که برگزارکننده این تشریفات به حساب می آین=د، انجام می شود.

• رزرو مسجد، واعظ و خطیب برای برگزاری مراسم تدفین

در روز خاکسپاری یکی از کارهایی که باید انجام شود، این است که مسجدی جهت برگزاری مراسم روز سوم یا همان مراسم ترحیم رزرو شود. برای اینکه این تشریفات مراسم تدفین به درستی برگزار شود، بهتر است مسجدی انتخاب شود که ظرفیت مهمانان و جای پارک برای راحتی آنان را داشته باشد. همچنین بهتر است مسجد آشنا یا نزدیک حل زندگی متوفی باشد تا کسانی که می خواهند در مراسم ترحیم شرکت کنند، به راحتی بتوانند مسجد را پیدا نمایند.

چگونگی تشریفات برگزاری مراسم ترحیم

مراسم ترحیم یکی از مراسم های یاد بودی است که برای متوفی برگزار می شود. از جمله دیگر مراسمی که برای متوفی برگزار می گردد، مراسم روز هفتم، مراسم روز چهلم و مراسم سال مرحوم است. همچنین ما ایرانی ها اولین عید رسمی یا مذهبی بعد از فوت متوفی را نیز به یاد آن مرحوم مراسمی به عنوان عیدانه برگزار می کنیم.

مراسم ترحیم به روز سوم بعد از خاکسپاری میت اطلاق می شود. این مراسم اصولا در مسجد یا حسینه ای به مدت ۲ یا ۳ ساعت برگزار می شود و مهم ترین مراسم یاد بود متوفی به شمار می آید.

قدم به قدم تشریفات برگزاری مراسم ترحیم

• انتخاب واعظ و خطیب مناسب

از مهم ترین تشریفات برگزاری مراسم ترحیم انتخاب و رزرو یک واعظ و یک خطیب مناسب اعتقادات و فضای جمعی مراسم است. در انتخاب مداح و سخنران  باید دقت شود که افرادی مسلط و خبره برای این امر در نظر گرفته شوند. تسلیت گفتن و یا تشکر از حضار باید مختصر و مناسب صورت بگیرد. افراط در هرکدام از آنها باعث اتلاف وقت می شود. گرچه مرسوم است که از تک تک بزرگانی که در مجلس شرکت کرده و یا برای تسلیت گل فرستادند، نام برده شود اما این امر نباید به نحوی صورت گیرد که مجلس از شکل خود خارج شود.

سخنرانی طولانی نیز می تواند برای حضار و حتی صاحبان عزا خسته کننده و آزار دهنده باشد و حضار را به سخن گفتن وا دارد که سکوت و آرامش مجلس را به هم می زند. در هنگام مداحی از اهل بیت باید بسیار دقت شود که با رعایت حال صاحبان عزا صورت گیرد و به نحوی نباشد که به جای تسلی دل داغدیدگان، آنها را بیشتر بی تاب کند.

• آماده کردن صندلی و حزب های قرآن

مسجدی که انتخاب می شود، بهتر است برای همه مهمانان جای نشستن داشته باشد و وسایل سرمایشی و گرمایشی مناسبی برای فضا در نظر گرفته شود. یکی از تشریفات برگزاری مراسم ترحیم، تهیه حزب هایی از قرآن است تا حاضرین مراسم در صورت تمایل حذبی از قرآن را قرائت کرده و ثواب آن را به روح متوفی اهدا کنند.

گل آرایی و چیدن میز

غالبا در قسمتی از مسجد طاق شال ترمه پهن می کنند و روی آن را با گل های سفید و شمع های سیاه روشن تزئین می کنند، عکس متوفی  که بهتر است عکس با کیفیتی باشد، در گوشه ای قرار داده می شود. قرآن و گلاب پاش نیز از تشریفات دیگر چیدن سفره ختم است. گاهی سینی های خرمای تزئین شده و حلوای زعفرانی و زنجبیلی که برای پذیرایی از میهمانان آماده شده نیز روی همین طاق شال ترمه قرار می گیرد.

• موسیقی مراسم ترحیم

از تشریفات برگزاری مراسم تدفین، انتخاب موسیقی مناسب برای تلطیف فضا و ایجاد نظم و سکوت مهمانان است. پخش قرآن عبدالباسق و مداحی و موسیقی بی کلام آرامش بخش می تواند فضا را به سمت یک آرامش و تفکر جمعی پیش می برد.

• پذیرایی از مهمانان

پذیرایی از مهمانان در مراسم ترحیم با خرما و حلوا و میوه و گاه شیرینی های مخصوص هر منطقه پذیرای می شود. سینی خرما با نارگیل و گل محمدی و گردو تزئین می شود. عطر گلاب در فضای مراسم بهتر است پخش باشد چرا که گلاب خاصیت غم زدایی و ضد افسردگی دارد. ظرف میوه تزئین شده و حلوا و خرما، مرتب باید پر شود.

بهتر است از پکیج های میوه که به منظور راحتی پذیرایی کنندگان می توان استفاده کرد. به نسبت گرمی یا سردی هوا نوشیدنی مناسبی برای مهمانان باید در نظر گرفته شود.

تشریفات مراسم ترحیم بهتر است توسط خود داغ دیدگان برگزار نشود. برای برگزاری مراسم ترحیم و تدفین یکی از آشنایان قابل اعتماد را برای برگزاری آبرومندانه این مراسم مسئول قرار دهید تا خودتان با حال روحی نامساعد وارد تشریفات برگزاری مراسم خاکسپای و ترحیم نشوید و با آرامش به عزاداری خود برسید.

ارایش  و پوشش در مراسم عزا و ترحیم

هیچ آرایشگاهی رسما کار سوگواری نمی‌کند؛ اما گریم سوگواری همیشه مشتری خاص خودش را دارد. برای همین برخی آرایش گر ها در این راه خبره شده اند.به گفته یکی از آنها با با چند تغییر جزئی می‌توان چهره آدم‌ها را از این‌رو به آن رو کرد.

معمولا برای مجلس سوم، مدل موهای باز و کمی به هم ریخته و برای هفت و چهل موهای بسته پیشنهاد می‌شود چون قرار است در مجلس سوم، فرد آشفته‌تر به نظر برسد. تغییر رنگ پوست افراد سلیقه ای است.بعضی مردم تیره و ورشن دوست دارند . برخی دلشان می خواهد رنگ پریده نشان دهند.با استفاده از سایه چشم، آنها را گرفته یا عصبی نشان می دهند.البته روی لب ها هم باید کار شود.

با استفاده از مداد قهوه ای هاله ای کمرنگ در پشت و زیر چشمها کشیده می شود تا فرد حالت افسرده داشته باشد.رژلب هم باید همرنگ لب انتخاب شود فقط کمی به کبودی بزند.شانه زدن ابرو ها به سمت بالا با ژل ابروی بی رنگ هم توصیه می شود.البته برخی موارد روی مژه هم کار می کنند که بستگی به سلیقه دارد.مژه باید رو به بالا باشد تا خیسی را به وضوح نشان دهد. غلظت گریم عزا هم با توجه به شدت و ضعف ناراحتی عزاداران و نوع برنامه‌ای که فرد قرار است در آن شرکت کند، فرق دارد.معمولا برای مراسم سوم که داغ صاحب عزا تازه‌تر است، گریم شدیدتری پیشنهاد می‌شود چون فرد باید آشفته‌‌تر به نظر برسد.

اما در باقی موارد، فرد باید نوعی اندوه توام با خودداری در چهره‌اش باشد. گریم عزا گران است چون تقریبا به همان اندازه عروسی، برای گریم عزا هم وقت می‌گذارند و مواد مصرف می‌کنند. مشتریان هم البته از هزینه کردن برای این کار کم نمی‌گذارند؛ هر چه باشد عزادار واقعی جلوه کردن خرج دارد.از همین رو گفته می شود این گریم بین ۲۰۰هزار تومان تا ۸۰۰ ـ ۷۰۰ هزار تومان هزینه دارد .

بیشتر بدانید از آرایش و پیرایش مجلس ختم

۱- شانه زدن ابروها به سمت بالا که می تواند با ژل ابروی بی رنگ هم همراه باشد:

۲- زدن ضد آفتاب رنگی به جای کرم پودر و پنکیک :

۳- فرمژه ی مژه ها بدون ریمل و یا گاهی تنها یکی دوبار زدن برس ریمل از نوع ضد آب بر روی مژه ها آن هم تنها مژه های بالا :

۴- با یک مداد قهوه ای هاله ای کمرنگ در پشت و زیر چشمها کشیده و با انگشت خود آن را کمی پخش و محو کنید:

۵- آرایشی که مناسب مجالس ختم و عزاست نیاز به هیچ نوع سایه ای حتی مات و کمرنگ ندارد چون زدن سایه تمام آرایش و میکاپ شما را هر چند کم به چشم خواهد آورد:

۶-بهتر است از رژ لب بخصوص از نوع براق استفاده نشود و به جای آن تنها با یک مداد لب همرنگ لب یعنی مدادی به رنگ بژ یا رنگ پوست، کرم و خردلی رنگ، خط لبی کشیده و همان مداد را بر روی کل لب نیز کشید تا لبها علاوه بر فرم گرفتن و زیبا تر شدن حالت آرایشی مشخص و واضحی به خود نگیرند:

۷- رژ گونه حتی کمرنگ تمام آرایش چهره ی شما را بر ملا می سازد، پس توصیه می شود از رژ گونه نیز در مراسم عزاداری و مجالس ختم استفاده نشود تا آرایش شما به همان حالت ملیح و ملایم باقی بماند