تفکر سیستمی حلقه مفقوده مناطق آزاد

علی آقا جانی تحلیلگر مناطق ازاد

قبل از هر مطلبی بهتر است نگاهی داشته باشیم به تعریف تفکر سیستمی اساساتفکر سیستمی به ما کمک می کند با نگرشی جدید به رویدادها و الگوها بنگریم و در پاسخ به آنها با دیدی کاملتر عمل نماییم.

به عنوان مثال، فرض کنید مناطق تجاری ما توسعه نیافته باعث کمک به موتور اقتصاد کشور نمی شوند این در حالی است که ما فکر هم می کنیم کار را درست و اصولی انجام می دهیم اما دقیقا در حال حرکت به نقطه عکس هستیم . برای نیل به تفکر سیستمی از جزء به کل و از کل به جزء باید رفت در حالیکه نیم نگاهی به کل مجموعه اینده حال و گذشته نیز داشت و مخصوصا بدانیم هرچه بزرگتر بیندیشیم سیستمی تر فکر کرده ایم بعبارت ساده تر هرچه به ابعاد بیشتر و از دریچه های متفاوت تری به مسئله نگاه کنیم  و از موفقیتها و چراهای آن و از شکستها و چراهای آن بیشتر درس بگیریم الگو بسازیم و برای ان برنامه مدون داشته باشیم باز هم اول سیستمی تر فکر کرده ایم و در عین حال موفق تر خواهیم بود.

به همین دلیل است که نگرش به دنیا از طریق تفکر سیستمی این چنین قدرتمنداست . تفکر سیستمی باعث میشود در عمل جهانی بهتر بنا کنیم و زندگی راحتتر و با ارامشتری داشته باشیم در این راستا انسان را در سال ۲۲۰۰ تا سن ۸۰و یا ۹۰ در اوج جوانی متصور هستند که برای انواع بیماری روحی و جسمی تکنیک و دارو و یا …. در نظر گرفته شده مدت و کیفیت زندگی انسانها را بهبود و توسعه می بخشند. در اطاق فگرهای متعددی که با دکتر مازیارمیر و برخی از اساتید دانشگاه داشتیم متوجه مسئله بسیار مهمی شدیم و ان تفکر سیستمی حلقه مفقوده مناطق ازاد کشور است و شاید این نقیصه در برخی کشورها هم بیشتر دیده می شود .

با توجه به اهمیت موضوع بهتر است بپردازیم به تفکر سیستمی در مناطق ازاد کشور . تفکری که تاکنون یا وجود نداشته و یا بسیار ضعیف بوده است به نظر می رسد که موفقیت یک منطقه آزاد تجاری به عوامل بسیار متنوع و متعددی بستگی دارد.

اما عمده این عوامل را می‌توان در دو گروه کلی دسته‌بندی کرد که عبارتند از:

دسته اول شامل پیش‌نیازهای لازم برای دستیابی به موفقیت

 دسته دوم عوامل پسین برای دستیابی به موفقیت

متاسفانه در فصل اول اشاره به پیش‌نیازهای لازم برای ایجاد یک منطقه آزاد و عملکرد موفق آن با رویکرد تفکر سیستمی شکل نگرفته و یا حتی اجرایی نشده است.

و باید اذعان نمود که بدون وجود این پیش‌نیازها، نمی‌توان موفقیت‌های چشمگیری را از مناطق آزاد انتظار داشت. دسته  بعدی هم بر

چگونگی امور اجرایی در مناطق تاکید دارد؛ به طوری که مانند هر سازمانی، عملکرد مجریان بر میزان موفقیت یا عدم موفقیت سازمان اثرگذار

است. هر کدام از عوامل مذکور در میزان موفقیت مناطق آزاد دارای اهمیت بسیار بسیار فراوانی است. با تمام این اوصاف بررسی

پیش‌نیازهای لازم برای موفقیت مناطق آزاد از اهمیت استراتژیکی برخوردار است، زیرا تا زمانی که بستر در مناطق ازاد چه به لحاظ سیاسی و

اقتصادی و اجتماعی و… فراهم نباشند، عملکرد مناسب در دسته ماقبل خود بهیچ عنوان تاثیرگذار نخواهد بود.

خوب با نگاهی به مطالب فوق بهتر است پیرامون مناطق ازاد نظری اجمالی داشته باشیم. منطقه آزاد محدوده حراست شده بندری و غیر

بندری است که از شمول برخی از مقررات جاری کشور متبوع خارج بوده و با بهره­گیری از مزایایی نظیر معافیتهای مالیاتی، بخشودگی سود و

عوارض گمرکی، عدم وجود تشریفات زاید ارزی، اداری و مقررات دست و پاگیر و همچنین سهولت و تسریع در فرآیندهای صادرات و واردات با

جذب سرمایه گذاری خارجی و انتقال فناوری به توسعه سرزمین اصلی کمک می نماید.

در تعریف سازمان ملل متحد (یونیدو) از مناطق آزاد به عنوان «محرکه» در جهت تشویق صادرات صنعتی تلقی می گردد. همچنین در برداشت

جدید از مناطق آزاد – که به منطقه آزاد پردازش صادرات معروف است – به ناحیه صنعتی ویژه ای در خارج از مرز گمرکی، که تولیداتش جهت

گیری صادراتی دارند، گفته می شود. فلسفه این اصطلاح را می توان در تغییر استراتژی واردات به استراتژی توسعه صادرات دانست.

همچنین مناطق ویژه تجاری صنعتی را می توان به صورت زیر تعریف کرد: «به محدوده جغرافیایی مشخص که قوانین گمرکی محدوده گمرکی

کشور در آن اجرا نمی شود و به منظور تسهیل در امر واردات و صادرات کالا و حمایت از صنعت داخلی کشور و همچنین جذب فناوری های

نوین در امر تولید و توسعه منطقه ای در مبادی گمرکات و نقاط مرزی کشور ایجاد می شود را مناطق ویژه تجاری – صنعتی می نامند.»

تفاوت مناطق ویژه اقتصادی و آزاد تجاری

برخی از مهم ترین تفاوت های مناطق آزاد و ویژه را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:

معافیت مالیاتی به مدت ?? سال در مناطق آزاد وجود دارد و در مناطق ویژه اقتصادی تخفیف مالیاتی طبق مقررات داخل کشور است.

خرده فروشی کالا در مناطق ویژه اقتصادی فقط برای اتباع خارجی امکان پذیر است. لیکن در مناطق آزاد خرده فروشی برای اتباع خارجی و

داخلی امکان پذیر می باشد.

مقررات روادید برای اتباع خارجی در مناطق ویژه بر اساس ضوابط داخل کشور است ولی در مناطق آزاد روادید در مرزهای ورودی اعطاء می

شود.

مقررات کار و بیمه اجتماعی در استخدام اتباع خارجی در مناطق آزاد تابع مقررات خاص مناطق می باشد ولی در مناطق ویژه اقتصادی تابع

مقررات داخل کشور است.

اما بهتر است نگاهی هم به مزیت عمده مناطق ویژه اقتصادی در چیست؟

– معافیت گمرکی تا سقف ارزش افزوده و پرداخت عوارض گمرکی مازاد بر ارزش افزوده قطعات خارجی در تولیدات

– ورود ماشین آلات خط تولید و ابزار و اثاثیه اداری بدون عوارض گمرکی

– تبعیت از قانون کار مناطق آزاد تجاری و صنعتی در مناطق ویژه

– صدور مجوز ساخت و پایان کار بصورت رایگان

– عدم محدودیت زمانی متروکه شدن کالا در منطقه ویژه همچنین شما با مطالعه قوانین و مقررات منطقه مزایای دیگری را خواهید یافت.

در این قسمت نتیجه تحقیقات خود را در یک دسته بندی کوتاه به شرح زیر بیان می کنم

۱- مناطق ازاد تجاری باید در استقرار و تهیه نقشه راه با الگوهای جهانی و سیستمی همراه باشند

۲- برای تحول سیستمی در مناطق ازاد باید قوانین الزام اور سیستمی در راس کار قرار گرفته و مدیر و مدیران به شدت در چهارچوبهای سیستمی به ادامه مسیر تشویق و ترغیب شوند.

۳- نظارت همه جانبه و با چشم انداز رویکرد۱۰ ساله و ۵۰ و ۱۰۰ ساله در دستور کار قرار گیرد

۴-الگو برداری از روی نمونه های موفق خارجی و جهانی و بومی سازی و اسلامی سازی این مدلها راهی در جهت نیل به سوی سیستمی شدن مناطق ازاد است

۵-از اشتباهات دیگران و خود درس گرفتن مخصوصا رفتارها و قوانین تضعیف کننده که ماهیت و هویت مناطق ازاد را در طی این ۳ دهه گذشته تضعیف نموده است و چرایی های ان

عل اقاجانی کارشناس و تحلیلگرمناطق آزاد

مازیار میر