خلاصۀ کتاب روانشناسی بازی قسمت سوم
خلاصۀ کتاب روانشناسی بازی
خلاصۀ کتاب روانشناسی
انواع دیدگاها وانواع بازیها دیدگاه اسلام ودانشمندان ایرانی دربارۀ بازی رسول گرامی اسلام (ص) وجود حالت فعال وجوششش را
در طفل خردسال نمایانگر فزونی خرد و اندیشه او در بزرگسالی دانسته و میفرمایند:شیطنت ولجاج وستیزه جیی کودک، در ئوران
خردسالی نمایانگر فزونی عقل واندیشه او در بزرگسالی است . همچنین میفرمایند سزاور است که طفل خردسال بازیگوش وپر
جنب وجوش باشد .نحوه برخورد پیامبر با کودکان از ظرافت، دقت وروشنی ویژه ای برخوردار بود. پیامبر اسلام خاک بازی برای
کودکان چراگاه میدانست. حضرت علی (ع)فرمود: کسی که شیفته بازی باشد سعادتمند خواهد شد . امام صادق (ع) هفت سال
اول زندگی را موسم بازی اطفال می داند وبه والدین ومربیان توصیه میفرماید :فرزند خود را ازاد بگذارید تا ۷ سالگی. ابن سینا
معتقد است که اطفال تا ۶سال از تمایلات خود پیروی میکنند و اولیا او را ازاد بگذارند و از چیزی محروم نکنند. جلوگیری از جنب و
جوش کودکان باعث افسردگی وبیماری کودکان میشود. ابن مسکویه ،امام غزالی ، خواجه نصیر طوسی در برنامۀ تربیتی خود
جست وخیزو بازی کودکان ،ازادی عمل را برای کودکان را توصیه میکنند. خواجه نصیر طوسی بازی را وسیله ای برای بروز توانایی
های کودکان می داند. انواع بازی از دید گاه پیاژه پیاژه با توجه به اهمیت تعادل بین درون سازی و برون سازی کوشید طبقه بندی
مناسبی از انواع بازیها عرضه کند. او هر گونه طبقه بندی بر مبنای محتوا یا کنش را رد میکند. و در عوض تلاش میکند بازی را از طریق
ساخت تفکر کودک تعبیر نماید. طبقه بندی پیاژه ۱- بازی تمرینی،۲- بازی نمادین (رمزی)،۳-بازی های با قاعده بازیهای تمرینی:
نخستین بازیهایی اند که کودکان در مرحلۀ حسی- حرکتی به آنها می پردازا. این بازیها نیاز به تفکر ندارند.هیچ گونه شیوۀ خاصی که
جنبۀ تفننی داشته باشد در آنها مشاهده نمی شود وتنها تکرار فعالیتهای اکتسابی است. فعالیتی که قبلاً بر حسب تصادف به
منظور سازش با محیط کشف کرده و ازتکرار آن لذت میبرد تا با محیط سازش یابد. این بازی ها را میتوان از بدر تولد تا ۱۸-۲۴ماهگی
در کودکان مشاهده کرد. در مرحلۀ تمرینی بازیها جنبه جسمی دارد وعنصر تخیل کمتر در ان وجود دارد. کودک دست وپا وچشمها
خود را به کار می اندازد با حرکلات ساده در برابر دیگران واکنش نشان میدهد ، تا جایی که از دیگران تقلید می کند. پیاژه بازیهای
تمرینی را وسیله ای برای لذت بردن از حواس می داند. این حرکات تقلیدی مقدمه ای برای انجام اعمال پیچیده تر است .تقلید
کودکان مقدمه ای است برای بازیهای مرحله دوم. بازیهای تمرینی شامل چند مرحله اند: ۱-کودک با اعضای بدن خود بازی میکند-
مثل مکیدن انگشتان وبازی با آنها در حدود ۴ ماهگی ۲-کودک به اشیا ی محیط توجه میکند – مثل لمس وسایل. دستکاری وسایل
برای کودک اهمیت شناختی دارد. واین عمل تا حدود ۱۸ماهگی ادامه دارد. ۳-بازی با محتوای اشیا – از ۱۲ماهگی شروع ودر
۱۵ماهگی اوج ودر ۱۹ماهگی از بین میرود. ۴-گروه بندی – کودک اشیا یی را که کاربرد و ویژهگی یکسان دارند در کنار هم قرار می
دهد. (۱۸-۱۲ماهگی) بازی با محتویات، بازی کپه ای ، بازی ارتباطی وبازی گروه بندی را بازی فضایی نیز میگویند. بازی های نمادین:
این بازیها نیازمند فکرندو بر مقایسۀ ذهنی محسوس و عنصری تصوری دلالت می نمایند. این بازیها همچنین نشان دهنده تجلی
وانمود سازی نیز هستند . بازی های نمادین ممکن است فردی یا اجتماعی باشند واغلب مشکل است که فردی یا اجتماعی بودن
آنها را تمیز دهیم. کودک کم سن ممکن است کنار کودک دیگر به تنهایی بازی کند. ویا تنها با کودک خیالی خود بازی کند. دورۀ
فراوانی این بازی ها در مقطع سنی ۱۸-۲۴ماهگی تا ۵-۶ سالگی است. بازی نمادین نقطۀ اوج بازیهای کودکانه است. وبیش از
شکلهای دیگر بازی در زندگی کودک نقش اساسی ایفا می کند. زیرا کودک همواره ناگزیر است خود را با دنیای اجتماعی بزرگترها
که رغبتها وقواعد آن برای او برونی است،وبا جهان مادی که آن را درست درک نمی کند سازگار کند. کارکرد بازی نمادین، درون
سازی است که وافعیتها را (من) کودک وفق می دهد. این کارکرد در خدمت فعالیتهای عاطفی و فعالیت های شناختی گام بر می
دارد. در بازی نمادین، کشمکشهای عاطفی کودک ظاهر میشود. در مرحلۀ نمادین ، کودک واقعیت اشیا را تغییر میدهد وچیزی را که
وجود ندارد باچیز دیگر نمایش می دهد. در این بازیها شیء مورد استفاده نماینده و نما شیء اصلی تلقی میشود. در مرحلۀ بازیهای
نمادین می توان دوره های زیر را در کودکان مشاهده کرد: ۱-کودک از خودش استفاده میکند. ۲-کودک از دیگران استفاده یا آنها را
وارد عمل میکند . ۳-استفاده از اشیا مشابه به جای اشیای واقعی . ۴-همانند سازی خود با دیگران . ۵-همانند سازی با اشیا. ۶-
همانند سازی با حیوانات. بازی نمادین عموماً تا ۶-۵ سالگی با
فراوانی بیشتر مشاهده میشود ولی تا پایان عمر به صورت جزیی وجود خواهد داشت. کودکان به کمک بازیهای نمادین به تمرین
تجربه های زندگی می پردازند وآنها را به شکلهای مختلف آزمایش می کنند. انواع بازیهای با قاعده: بازیهای با قاعده یکی از اهداف
نهایی دو نوع بازی قبلی(تمرینی ونمادین) اند. زیرا بازیهای قبلی سرانجام به بازیهای با قاعده و اجتماعی تحول می یابند. معمولاً بازیهای قاعده دار به آن شکلی که بزرگسالان تعیین میکنند،ظاهر نمیشوند. در این بازیها مرجع تقلید کودکان دیگر یا بزرگسالان اند. قواعد بعضی از این بازیها فوق العده دقیق اند و گاهی نسل اندر نسل انتقال پیدا میکنند. بسیاری از بازیهای تمرینی و حرکتی به آسانی به بازی های رمزی یا نمادین تبدیل میشوند واز سن ۲تا۴ سالگی است که بازیهای بت قاعده شروع میشود وبه تدریجججای بازیهای دیگر را میگیرند. البته بازیهای تمرینی غالباً ادامه می یابند. آنچه بیشتر پایدار میماند بازی های با قاعده اند که از دوران نوجوانی به صورت پایدار در می آیند. به طور کلی میتوان کفت هر سه بازی های تمرینی، نمادین، باقاعده ممکن است در یکدیگر تأثیر داشته باشند. دیدگاه دکرولی در مورد بازی دکرولی دانشمند و متخصص آموزش و پرورش، بیش از دیگران بر ارزشهای آموزشی بازی ، تأکید کرده است. بازیهایی که نام برده برای کودکان تدارک دیده است باعث پرورش استعدادهای حسی- حرکتی آنها میشود . وی معتقد است که از طریق بازی کودکان اشیای معمولی و اشنا و تصویرهایی از صحنه های زنده را به جای اشکال انتزاعی هندسی قرار می دهند و در فراگیری آنان تسهیل به عمل می آید . به نظر دکرولی، بازی با جنبه های حسی- حرکتی (به کازر اند اختن حواس وانجان فعالیتهای مختلف)تخیلی (بازیهای تقلیدی) هوشی(بازیهای معمایی) واجتماعی(بازیهای گروهی) از ارزش آموزشی وسازندگی قابل توجهی بر خوردار است. دیدگاه فروبل در زمینۀ بازی فروبل متخصص تعلیم و تربیت (پدر کودکستان)از جملۀ کسانی است که به نقش و اهمیت بازی در آموزشو سازندگی کودکان توجه زیادی مبذول داشته است مهمترین عقیده او این بود که (کودکان بیش از هر چیزاز بازی های خود مطلب می آموزند).فروبل می گفت بازی جزءمهمی از زندگی کودک است. به نظر او اگر ما رشد کامل وهماهنگ کودک را می خواهیم باید به بازی او اهمیت بدهیم. بازی وسیلۀ مفیدی در جهت آموزش،تعادل،توازن و رشد کودک را فراهم میکند. بازیز بالاترین مرحلۀرشد انسان در این دوره از زندگی است ،زیرا بازی انعکاسی از فعالیتهاد درونی وجلوه ای از (خود فعالی) است. بازی باعث شگوفاییی زندگی کودک خواهد شد. میتوان گفت شروع واقعی آموزشهای پیش دبستانی وآغاز شکلگیری توسعه وتنوع آن به زمان فروبل تعلق دارد.فروبل با توسل به بازی به عنوان (الگوی آموزشی وبرنامه ریزی درسی) توانست طرح آموزشی خود را براساس بازی بنیان نهد. دیدگاه ژان شاتو شاتو بازیها را به کنشی، تقلیدی ودلبخواهی تقسیم کرده است. نظر کارل گروس گروس با پذیرش این ملاک که (بازی عبارت است از یک پیش تمرین عمومی یا تمرین مقدماتی )معتقداست که می توان بازیها را به دو دستۀ اساسی تقسیم کرد الف) بازیهایی که در آنها کنشهای عمومی مطرح اند. ب) بازیهایی که نشان دهندۀ کنشهای اختصاصی اند. نظر کرا کرا در تقسیم بندی خود بازیها را کنشهای ارثی و کنشهای تقلیدی تکیه می کند. نظر پرز پرز بازیهای کودکان را به سه گروه تقسین میکند: ۱-بازیهای منظم: بازیهایی که در آن قواعد اعمال می شود. ۲-بازیهای نامنظم: بازیهایی که در آن هیچ نوع قاعده ای نیست وجنبه های تمرینی را میتوان در آن مشاهده کرد. ۳-بازیهای مهارتی: در این بازیها مهارت ساختن مطرح است .ودر بهترین حالت جنبۀ سازندگی به خود میگیرند. جنبۀ خلاقیت دارند. مانند ساختن برج آجری نظریه اشترن اشترن برای اولین بار مسئله ساخت بازیها را مطرح می سازد وبازیها را به دو گروه فردی و اجتماعی یا گروهی تقسیم می کند. نظریه شارلوت بوهلر بوهلر بازی کودکان را به ۴ گروه تقسیم می کند : الف) بازیهای اصطلاحاً کنشی ب) بازیهای تخیلی ج) بازیهای آفرینشی د) بازیهای اجتماعی نظریه هارلوک الیزابت هالوک بازیها را به بازی دلخواه و آزاد،بازی نمایشی وبازی سازنده (ساختمانی ،برنامه ریزی شده ) تقسیم میکند . نظر سکایا به بازیهای ابتکاری منجر سکایا آفریده خود کودکان را بازی های ابتکاری نام گذاشته است. در این بازیها کودکان آنجه را از محیط کوچکتر خود و از فعالیت بزرگان میبیند تقلید میکند . بازیهای ابتکاری بازتابی از زندگی هستند. در آن همه چیز تخیلی به نظر می رسد ولی در این عالم تخیل کودکان واقعیت های زیادی به چشم می خورد. کودکان در بازیهای ابتکاری ،هم بازی نویس،هم صحنه پرداز، هم کارگردان وهم هنر پیشه ،وآرزوهاو احساسات خود را در قالب این بازیها بیان میکند. محتوای بازیهای ابتکاری گوناگون است . زندگی، خانوادگی، کارافراد،مشاغل وحرفه های مختلف وحوادث اجتماعی ممکن است برای آنها جالب باشد. سیاکا میگوید مربی یا والدین نباید موضوع بازی را به کودکان تحمیل کنند. در این صورت حس ابتکار، نیروی تخیل و استقلال از آنها گرفته شده است . دیدگاه وتقسیم بندی اسپادگ برنارد اسپادگ دو مفهوم آموزشی وغیر آموزشی، برای متمایز ساختن بازیها پیشنهاد میکند. او میگوید :تفاوت این دو بازی را نمیتوان در فعالیتها یا میزان لذتی که کودک میبرد دانست بلکه باید در هدفهای جستجو کرد که مسئولان صاحب نظر بازی قادل میشوند. آموزش کودک نخستین هدف بازی آموزشی به حساب می آید. جنبۀ سرگرمی کودک نیزدر این بازیها وجود دارد. زیرا اگر بازی رضایت کودک را جلب نکند بازی محسوب نمیشود . اسپادگ بازیهی آموزشی را در همه مهدکودک ها و کودکستان ها متداول است در۴ عنوان طبقه بندی کرده است: بازیهای دستی، بازیهای بدنی، بازیهای نمایشی، وبازیهای سرگرم کننده. بازیهای دستی: در بازیهای دستی، کودک با انواع وسایل کوچک چون انواع پازل، چوپهای اندازه گیری و میخهای چوبی سروکار دارد. واز این فعالیتها لذت میبرد. استفاده از وسایل آموزشی مونته سوری نمونۀ مناسبی از این بازی ها است. بازیهای بدنی: در بازیهای بدنی ، کوکان اعمال متعددی نظیر دویدن، پریدن،سه چرخه سواری انجام می دهد. در این بازی بیش از بازیهای دستی نیاز به فضا دارد. استفادهداز این بازیها توان جسمی و روابط متقابل اجتماعی آنان رشد یابد. بازی در فضای بسته : بسیاری از بازیها را میتوان در مکان بسته انجام داد. نمونۀ آن بازی با مکعب ها است. این بازی ها حد واسط بازی بدنی و بازی نمایشی است . بازیهای نمایشی: در این بازیها،که خود انگیختگی بسیاری همراه است کودکان به طور فرضی خودشان را در قالب بزرگسالان قرار میدهند. آنان معمولاً نقشی را برعهده میگیرند که با آن آشنایی دارند. اما اغلب با به کار گیری نیروی تخیل از واقعیت دور میشود.کودک نقش فرضی را دیگر کودکان بازی میکند. آغاز این بازیها ازسنین ۴الی ۵ سالگی است . طبقه بندی پارتن براساس میزان در گیری اجتماعی پارتن رفتارها و بازی های متفاوتی که در دورۀ رشد کودکان میتوان دید نشان دهدۀ پیدایش آگاهی فزاینده ومتناسب با رشد سنی کودک اند . پارتن این رفتارها یا بازی ها را در ۶ مرحله مطرح کرده است. ۱٫بازی یا رفتار زود گذر ۲٫ بازی تنهایی و دور از دیگران ۳٫ رفتار ناظر ( مشاهده فعالیت دیگران بدون شرکت ) ۴٫ بازی موازی ۵٫ بازی مبتنی بر پیوستگی و اشتراک ۶٫ بازی مبتنی بر همکاری یا بازی تکمیلی سازمان یافته. بازی از نظر اجراء بازی از لحاظ چگونگی اجراء به دو نوع تقسیم می شوند :۱٫باری فردی- ۲٫بازی گروهی ۱٫بازی های فردی دربازی های فردی، کودک به تنهایی وبدون دخالت دیگران بازی میکند. اصولاً بازیهای فردی، به دلیل ویژگی مربوط به خود، به خیال پردازی وقوۀ تخیل احتیاج دارد .گاه کودکان در حین بازی ،رفتار چندین نفر را تقلید می کند واین خود موجب تقویت وگسترش قوۀ تخیل و ذهن کودک می شود ۲٫بازیهای گروهی بازیهای گروهی بازیهایی هستند که دو یا چند نفر در آن شرکت دارند.بازیهای گروهی،معمولاً دارای قواعد وقوانین خاصی هستند وافراد شرکت کننده نا گیز به رعایت اجرای این قوانین هستند. بازیهای گروهی موجب اجتماعی شدن کودک وکسب مهارت لازم در برخود های اجتماعی میشوند. بازیهای گروهی از سن ۳سالگی شروع میشود. در بازیهای گروهی حل تعارضها و تقسینم نقش آگاهی اجتماعی را درمیان کودکان افزایش می دهد.
