روابط تخصصی بین الملل و تشریفات دیپلماتیک قسمت اول

مزیت تشریفات این است که کار دیپلمات­ها را آسان می­کند. عمل و شغل دیپلماسی نیاز به محیطی رسمی و آرام

دارد. تشریفات به ملاقات­ها، مذاکرات، ضیافت­ها، مسافرت­ها و دید و بازدیدها جنبه­ی رسمی می­دهد و تعهداتی ایجاد

می ­کند. تشریفات حافظ و مجری مصونیت­ها و مزایای دیپلمات­ها بوده و همه جا با دیپلماسی همراه است. مانند

نحو ­ی نشست و برخواست، دید و بازدید، شرکت در جشن­ها و عزاداری­ها، انعقاد قراردادها، تقدیم استوارنامه و غیره.

خلاصه در زندگی شغلی و خصوصی دیپلمات­ها تشریفات دخالت دارد، تکلیف را روشن می­کند و دستور می­ دهد.

اصول، آداب و پروتکل‌های دیپلماتیک

بر اساس «ماده ۲۲» کنوانسیون وین، اماکن دیپلماتیک و کنسولی و هیئت‌های دیپلماتیک، دارای «مصونیت

سیاسی» هستند و از این روی، پلیس و نیروهای امنیتی کشور میزبان نمی‌تواند وارد محدوده دیپلماتیک کشور

دیگری شوند و نمایندگان یا کارگزاران دولت میزبان تنها با اجازه سفیر و در غیاب سفیر، رئیس هیئت نمایندگی،

حق ورود به این محدوده را دارند.

مطابق کنوانسیون ۱۹۶۱ وین، دولت‌های میزبان، مسئول حفاظت و تأمین امنیت سفارتخانه‌ها و نمایندگی‌های

دیپلماتیک خارجی در کشور خود هستند.

بر اساس پروتکل‌های تشریفات، معمولاً هر سفر بالاترین مقام اجرایی یک کشور باید پیش از انجام دومین سفر، با

پاسخ متقابل هم‌راه شده‌باشد. مطابق رویه دیپلماتیک، بی‌پاسخ ماندن سفر مقام‌های رسمی یک کشور به کشور

دیگر، به معنی کم‌اعتنایی یا ابراز ناخرسندی نسبت به دولت مقابل است.

شرکت روسای دولت‌ها، بدون «سفر رسمی» قبلی به کشور محل برگزاری بازی‌های المپیک، در آداب دیپلماتیک

مرسوم نیست….

تشریفات فنی است که باید همه­ ی دیپلمات­ها بیاموزند. اکثر قواعد و رسوم تشریفاتی بین­المللی بوده و عرفی است و

از قبل تعیین شده است. هیچ دولتی نباید به میل خود در آن دخل و تصرفی کند. مگر در حدی که مجاز است و

عرف تشریفات حدود آن را در صلاحیت دولت­ها می­داند. لازم به یادآوری است که همیشه دولت­های انقلابی در آغاز با

تشریفات به مبارزه برخاسته­اند، اما به مرور به لزوم آن پی برده و از آن پیروی کرده­اند. به عنوان مثال حکومت

چین پس از انقلاب به مدت بیست سال کوشید تا تشریفات را در آن کشور کنار گذارد، ولی بالاخره آن را مجدداً

پذیرفت و در تشریفات به خیل سایر کشورها پیوست. از آنچه گفته شد نتیجه می­گیریم که دیپلماسی بدون

تشریفات متصور نیست. قواعد تشریفاتی حتی در روابط دولت­های دشمن و در حال جنگ نیز لازم­الرعایه است.

گرچه خلاف آن نیز در سال­های اخیر دیده شده است؛ اشغال سفارتخانه­ های خارجی در کویت توسط سربازان دولت

عراق، نقض علنی قواعد بین­المللی و مصوبات کنوانسیون­های وین بود.

جایگاه و نقش رئیس تشریفات در وزارت امور خارجه همان­طوری که قبلاً اشاره شد، تشریفات دیپلماتیک و ابزار

سیاسی دیپلماسی است؛ بدین ترتیب ریاست تشریفات شعبه­ی اجرایی- سیاسی وزارت می­باشد. ریاست تشریفات

وظایف خود را مطابق با قوانین و ضوابط موجود اجرا می­نماید. وی باید روابط دولت خود را با دول خارجی که

نمایندگان دیپلماتیک آنها در پایتخت اکردیته شده­ اند و نیز رویه­ی تشریفات دیپلماتیک را که دولت­ها نسبت به

نمایندگان سیاسی سایر کشورها انجام می­دهند در نظر گرفت. ریاست تشریفات عهده­ دار انجام وظایفی چون

مسائل مربوط به اقامت کور دیپلماتیک در کشور، به خصوص سازماندهی استقبال و مشایعت نمایندگان

دیپلماتیک، تنظیم مراسم تسلیم استوارنامه، نظارت بر رعایت مصوبات دولت در ارتباط با مسئله­ی اقامت

دیپلماتهای خارجی و پرسنل خدماتی نمایندگی­های دیپلماتیک (ثبت دیپلمات­ها، مزایای دیپلماتیک، مسائل گمرکی

مسافرت در کشور و غیره) اسکان ، استقبال و مشایعت هیئت­های عالی­رتبه و نیز رجال دولتی که به کشور سفر می­

کنند، تهیه و سازماندهی برنامه­ی اقامت و تنظیم برنامه رجال کشورش با اعضای کور دیپلماتیک می­باشد. شناخت

کور دیپلماتیک و یا همکاری با آنها به منظور آشنایی ایشان با زندگی و فرهنگ کشور، دعوت به مناسبت­های مختلف

سال نو، جشن­ها، نمایشگاه­ها، نمایش فیلم، سازماندهی سیر و سفر و سخنرانی­ها از جمله وظایف ریاست تشریفات

به شمار می­ رود.

انجام تدابیر ضروری تشریفاتی در جشن­های دولتی و دیگر مناسبت­ها، پذیرایی کور دیپلماتیک در ضیافت­ها، دادن

هدایا و غیره، ارائه­ی پیشنهادهای لازم به وزارت امور خارجه در ارتباط با روزهای تاریخی و حوادث مربوط به

کشورهایی که با آنها روابط دیپلماتیک وجود دارد، تبریکات به مناسبت روزهای ملی، تسلیت و انتخاب هدایا نیز

در حیطه­ی وظایف ریاست تشریفات قرار دارد.

یکی از خصوصیات کار رئیس تشریفات آن است که در حین اجرای وظایف تشریفاتی مربوط به فعالیت وزارت امور

خارجه عهده­دار  وظایف تشریفات دولتی نیز می ­باشد….

ریاست تشریفات نقش تشریفاتی دولتی را به خصوص هنگامی عهده­دار است که مسائل مربوط به پذیرایی از

هیات­های خارجی را در سطح عالی (هیئت­های دولتی) انجام می­دهد. یکی از پرمسئولیت­ترین فعالیت­های ریاست

تشریفات، هنگام رسمیت بخشیدن به حفظ و توسعه مناسبات و معاشرت­های دیپلماتیک، به خصوص فعالیت آن در

ارتباط با اقامه کور دیپلماتیک صورت می­ گیرد.

ریاست تشریفات در فعالیت عملی خود وظیفه­ی سیاسی مهمی را انجام می­دهد که از قواعد حقوق بین­المللی به

خصوص کنوانسیون وین در ارتباط دیپلماتیک سال 1961 در مورد کور دیپلماتیک مقیم سرچشمه می­گیرد. همچنان

ریاست تشریفات باید جدا به این نکته توجه نماید که کور دیپلماتیک به قوانین کشور احترام گذارد.

باید در نظر داشت که مصونیت در قبال صلاحیت قانونی و مصونیت اماکن مأموریتی و اسناد و آرشیو، اگر چه از حقوق قراردادی

شناخته شده است، ولی این به هیچ وجه بدان معنی نیست که دیپلمات خارجی می­تواند قوانین کشور مقیم را نادیده بگیرد.

کنوانسیون وین که قبلاً بدان اشاره شد، حکم می­کند که اشخاصی که از امتیازات و مصونیت­های دیپلماتیک بهره­مند هستند، مکلف به

رعایت قوانین و مصوبات کشور مقیم می­باشند و این مزیت­ها صرفاً به خاطر مصلحت انجام وظیفه است نه آنکه قصد باشد فرد یا

گروهی را از امتیازات خاصی بهره­مند سازند.

نقش تشریفاتی سفارت از مشاغل مهم و وقت­گیر سفارت است. سفیر به عنوان نماینده­ی کشور فرستنده باید در بعضی مراسم دولت

پذیرنده­، حضور داشته باشد. نخستین­ وظیفه­ی تشریفاتی سفیر، انجام مراسم استوارنامه است که در کشورهای مختلف طبق سنن و

رسوم محل تفاوت دارد.

شرکت سفیر به عنوان نماینده­ی رئیس کشور فرستنده در بعضی اعیاد رسمی، مراسم استقبال و بدرقه­ی روسای کشورهای خارجی،

جشن­ها و عزاداری­ها، امضای دفاتر یادبود و ضیافت­هایی که رئیس دولت پذیرنده در آنها شخصاً حضور می­یابد ضروری است. سایر اعضای

سفارت نیز به تعداد کم یا بیش به مناسبت­های مختلف می­باید در مراسم حضور یابند.

 سفیران و بعضی از اعضای سفارت ضرورتاً باید در جشن­ها و ضیافت­هایی که از طرف همکاران دیپلمات آنها ترتیب داده شده نیز شرکت

نمایند. با توجه به تعداد کثیر کشورها و سفارت­ها و با در نظر گرفتن اینکه هر کشور یک روز ملی رسمی دارد و معمولاً در این روز جشن

گرفته و از بسیاری از اعضای هیأت دیپلماتیک دعوت می­شود و شرکت در این جشن­ها از نظر تشریفاتی ضروری است، می­توان به تعداد

روزها و ساعاتی که باید صرف انجام این وظیفه شود پی­برد.

آنچه گفته شد، مربوط به مراسمی است که از طرف دولت پذیرنده و مقامات خارجی برپا می­شود. علاوه بر اینها مراسم مختلف مربوط

به کشور فرستنده و اتباع نیز هست که حضور سفیر یا اعضای سفارت را ایجاب می­کند. مثلاً شرکت در نمایشگاه­ها و یا افتتاح بعضی

گرده همایی­ها و یا حضور در بعضی مراسم خصوصی یا اجابت دعوت­های اتباع و غیره.

از امور تشریفاتی سفارت، سفرهای رسمی و غیر رسمی مقامات و شخصیت­های کشور فرستنده به کشور پذیرنده و بالعکس است. در

سفرهای رسمی خصوصاً در مورد سران کشورها و نخست­وزیران، از مدت­ها قبل باید برنامه­ریزی کرد و از لحاظ بدرقه، محل اقامت، نوع

مهمانی­ها، .غذاها، انتخاب مدعوین و تعداد آنها، دیدار و بازدید از اشخاص و موئسسات، مسافرت­های داخلی، تبادل هدایا و نظایر آن،

پیش­بینی­های لازم را نمود که کوچکترین نکته فراموش شده ممکن است عواقب ناخوشایندی داشته باشد. امور تشریفاتی در سفرهای

سران کشور و مقامات بالا، بسیار پیچیده و دقیق است و در هر مورد، محل سکونت، ضیافت­ مدعوین، دیدارها و سفرها و غیره تغییر

می ­کند. …