به تعبیر دیگر باید گفت  زبان بدن یا تن گفت یا تن گفتار به کلیه رفتار های بدنی و و زوایای بدنی و همچنین جلوه های هیجانی سر و صورت چشمها لب و دهان و ابرو و… اطلاق می گردد.زبان بدن به انواع شکل‌های ارتباط غیر کلامی یا رفتاری اشاره می‌کند که یک فرد از طریق رفتارهای فیزیکی خود، بدون آنکه صحبتی بکند با دیگران قادر است، ارتباط برقرار نماید.

این رفتارها می‌تواند مربوط به وضعیت و حالات بدنی (محل قرار گرفتن دستها، پاها، نحوه نشستن، ایستادن، راه رفتن، خوابیدن)، ژستها (حالتها، اطوارها، اَداها)، حرکات و اشارات بدنی، جلوه‌های هیجانی صورت و حرکات چشم‌ها باشد.اگر شما بتوانید ذهن افراد دیگر را بخوانید و آنچه را که آنها واقعاً نیاز دارند و می‌خواهند، درک کنید بی‌شک ارتباطات فردی و اجتماعی شما بسیار آسان و مؤثر خواهد شد زیرا با استفاده از این دانش قادر خواهید بود در هر زمان بر طرف دیگر تأثیر بگذارید یا حداقل بتوانید درک کنید که او واقعاً دربارهٔ شما چه فکر می‌کند؟ اما از نظر علمی، ما نمی‌توانیم ذهن دیگران را بخوانیم. در واقع اگر کسی این‌طور فکر کند، ممکن است از نظر روانشناسی دچار نشانهٔ «ذهن‌خوانی» شده باشد که یکی از شایعترین نشانه‌های اختلال تفکر است. آنچه که ما می‌توانیم انجام دهیم خواندن چهره و زبان بدن (تن‌گفتار) دیگران است که این دانش با ذهن‌خوانی فرق دارد

ادامه 

ما به شما یک پاسخ عالی و شفاف می دهیم: ابزاری برای برقراری ارتباط بدون واژگان است؛ هر کاری که یک شخص انجام می‌دهد تا شخص دیگر از طریق آن، معانی مورد نظر را برداشت کند. همه‌ی “‌نشانه‌هایی‌”‌ که به شخص ارسال می‌شود از روی اراده نیست و اغلب “‌به درستی برداشت نمی‌شود‌”‌ یا دچار سوء تعبیر می‌شود.

رفتار غیرکلامیْ پیچیده، ظریف، و چندمجرایی است. ممکن است دارای ساختار باشد (از قواعدی خاص پیروی کند)، ولی در اغلب اوقات ساختاری خاص ندارد؛ ممکن است مستمر باشد، یعنی این‌که برخلاف زبان، از واحدهای منفصل تشکیل یافته است؛ ممکن است قابل یادگیری باشد ولی برخی از عملکردهای‌اش ذاتی و درونی به نظر می‌رسد؛ و در نهایت این‌که، از نیم‌کره‌ی راست مغز دستور می‌گیرد.جای تعجب نیست که بسیار از آدم‌ها علاقه‌ی شدیدی به زبان بدن داشته باشند و بخواهند بدانند زبان بدن چیست .

همه‌ی ما “ناظر بر آدم‌ها‌” و روان‌شناسانی آماتور هستیم، زیرا تا حدودی لازم است این‌گونه باشیم. در هر جنبه‌ از ارتباطات کاری – مصاحبه‌های گزینش، ارزیابی سالانه، جلسه‌ی هیات مدیره – باید دیگران را به دقت مشاهده کنیم تا درکی بهتر از احساسات و هم‌چنین مفهوم (واقعی) گفتارشان به‌دست آوریم.

در سنین بزرگسالی، همه‌ی ما تبدیل فریب‌کارانی ماهر می‌شویم؛ به هزار و یک دلیل، یاد گرفته‌ایم خودمان را به شیوه‌ای خاص به دیگران ارائه کنیم؛ تاثیراتی را که بر دیگران می‌‌گذاریم مدیریت کنیم؛ همیشه مفهوم اصلی‌مان را مستقیما بیان نکنیم (شاید به دلیل خدشه‌دار نکردن احساسات دیگران)؛ ایده‌ها یا محصولاتی را به دیگران بفروشیم؛ و برخی رفتارهای ناخوشایند را به خوبی توجیه کنیم.سیاستمداران و مدیران عامل با کمک بازیگران، غالبا یاد می‌گیرند خودشان را به شیوه‌ای خاص ارائه کنند.

آنها می‌دانند علی‌رغم این‌که باید نویسنده‌هایی بسیار باهوش برای سخنرانی‌های‌شان داشته باشند، نحوه‌ی ایراد سخنرانی نسبت به آن‌چه گفته می‌شود، از اهمیتی بالاتر برخوردار است. این مسئله در عصر تلویزیون که دوربین‌ها می‌توانند بر دانه‌های کوچک عرق، جویدن ناخن‌ها، یا اخم‌های گاه و بی‌گاه سخنرانان مهم تمرکز کنند، اهمیتی بیش‌تر یافته است.امروزه کارشناسان معمولا برای کاوش شواهدی مبنی بر عدم صداقت یک سخنران، سخنرانی‌ها را ضبط و لحظه به لحظه کوچک‌ترین تغییرات را در حالت چهره و حرکات بدن تحلیل می‌کنند.

همه‌ی بازیگران و هم‌چنین کمدین‌هایی که حرکات آدم‌های مشهور را تقلید می‌کنند یا ادای‌شان را در می‌آورند، از اهمیت زبان بدن هنگام به تصویر کشیدن یک شخصیت آگاه هستند. غالبا با به کارگیری رفتارهای خاص برخی افراد، چنان‌چه آن را بزرگ‌نمایی کنند، به سرعت می‌توان حدس زد، آنها قصد دارند خودشان را ‌”‌جای چه کسی نشان دهند‌”‌.در نتیجه، بسیاری از آدم‌ها پیام‌هایی را که توسط نشانه‌های مختلف بدنی ارسال می‌شوند، به ویژه حالات هیجانی و طرز برخوردها را از جانب خود و دیگران، واقعی‌تر و بنیادی‌تر باور می‌کنند. نشانه‌های غیرکلامی را ارسال و “‌افشا‌”‌ می‌کنیم؛ که این نشانه‌ها ممکن است در فرآیند ارتباطی به درستی “‌برداشت‌”‌ بشوند یا نشوند. فرستنده‌ی این پیام‌ها ممکن است از نشانه‌هایی که ارسال کرده‌ است باخبر یا بی‌خبر باشد.

در حقیقت، دریافت‌کنندگان این قبیل نشانه‌ها نیز همیشه ممکن است از پیام‌هایی که واقعا برداشت کرده‌اند، باخبر نباشند. برای مثال، بیش‌تر آدم‌ها از گشاد شدن مردمک چشم‌شان باخبر نیستند؛ هم‌چنین مشاهده‌کنندگان نیز از این مسئله بی‌خبر هستند که ممکن است در شرایط خاصی، به این گشاد شدن مردمک چشم پاسخی مثبت داده باشند (هنگامی که از لحاظ جنسی تحریک شده باشند).

راه‌هایی زیاد برای توصیف و ترسیم رفتار غیرکلامی وجود دارد. بدین منظور، باید بدانیم آیا یک رفتار غیرکلامی با گفتار پیوند خورده یا مستقل از آن است. علاوه بر این، باید رفتار غیرکلامی را بر اساس عملکردهای اجتماعی‌اش ارزیابی کنیم. می‌دانیم رفتارهای غیرکلامی:

• تکرارکننده، طنین‌انداز، و تاکیدکننده‌ی آن چیزی است که گفته می‌شود
• پیام‌های کلامی را تکمیل، اصلاح، و تشریح می‌کند
• برای نشان دادن ایده‌ها و احساسات متناقض یا پنهان‌سازی انگیزه‌ی اصلی، با پیام‌های کلامی مخالفت می‌کند و با آنها مغایرت و تناقض پیدا می‌کند
• واژگان را جایگزین می‌کند
• بر زبان تاکید می‌کند، بخشی از آن‌ را برجسته می‌کند، آن را نشانه‌گذاری و تعدیل می‌کند
• زبان را تنظیم و هماهنگ می‌کند

  

لطفا مقاله دوره آموزش  تخصصی زبان بدن و بازار یابی و فروش سال ۱۳۹۸ را مطالعه فرمایید.

توانایی بازیگران فیلم‌های صامت (چاپلین، کیتون، و لوید) را در زمینه‌ی ارتباطی در نظر بگیرید. آنها در علم بیان شاگردانی ممتاز و باهوش بودند. آنها برای انتقال مجموعه‌ی گوناگونی از معانی، از زبان اشاره (اشارات به جای واژگان، اعداد، و علائم نقطه‌گذاری) استفاده می‌کردند. ارتباط غیرکلامی نسبت به ارتباط کلامی یک ابزار ارتباطی بنیادی‌تر و قدرتمندتری است.

بیان برخی چیزها به صورت غیرکلامی بهتر از کلامی صورت می‌پذیرد، و تا حدودی نیز آنها را مبهم و دوپهلو نشان می‌دهد. هم‌چنین پیام‌های ظریف و عمدا مبهم را نیز می‌توان از طریق مجرای مبهم و غیرصریحِ ارتباط غیرکلامی منتقل کرد. فرهنگ‌ها، همان‌گونه که خواهیم گفت، قواعد خاصی را درباره‌ی ارتباط غیرکلامی ایجاد کرده‌اند، که غالبا در قالب کتاب‌های آیین معاشرت در مورد چیزهایی نظیر این‌که چه ‌وقت، کجا و چرا دیگران را لمس کنیم، و چگونه سلام و احوال‌پرسی کنیم و غیره مطالبی نوشته‌اند.

اصطلاح ارتباط غیرکلامی، خودْ اصطلاحی گمراه‌کننده است. “‌غیرکلامی‌”‌ علائم صوتی یا شبه‌زبانی و نشانه‌هایی نظیر لحن هیجانیِ گفتار را نادیده می‌گیرد، که به وضوح بسیار حائز اهمیت هستند. زبان بدنْ علائم صوتی را نادیده می‌گیرد. به علاوه، نحوه‌ی ارتباطات‌مان نشان می‌دهد گیرنده و فرستنده (رمزگذار و رمزگشا) هر دو گویندگانی هستند که به یک زبان بدن آگاه‌اند! پیام‌های ارادیِ غیرکلامی ممکن است به صورت ارادی دریافت شوند، یا ممکن است به این شکل دریافت نشوند. به همین صورت، پیام‌های غیرارادی ممکن است به شکل غیرارادی ارسال و دریافت شوند.

بیش‌تر ویژگی‌های انسانی محصول طبیعت و تربیت هستند؛ که تفکیک این دو مسئله بسیار دشوار است. مسلما پذیرش و عدم پذیرش رفتارهای مختلف را در مدرسه، خانه و از طریق رسانه‌ها می‌آموزیم: لمس، ایما و اشاره، طرز نگاه. ولی آیا این مسئله ژنتیکی است؟ آیا با ” زبان بدنِ غریزی‌”‌ متولد می‌شویم؟

از نظر بیولوژیکی زبان بدن چیست ؟

زبان بدن بر پایه‌ی بیولوژیکی روشنی استوار است، و محصولی از توسعه‌ی تکاملی است. حیوانات قادر هستند بدون حتی نیازی به ابتدایی‌ترین نظام زبانی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. آنها لمس می‌کنند، بو می‌کشند، حرکات مختلف انجام می‌دهند، و به یکدیگر اشاره می‌کنند؛ ما نیز کارهای مشابه‌ای انجام می‌دهیم. به همین دلیل، آن‌چنان تعجب‌آور نیست که مثلا حالات ایستادنی که اتخاذ می‌کنیم و می‌توانند رتبه‌ی اجتماعی‌مان را نشان دهند، تقلیدی از همان رفتارهای پستانداران نخستین‌پایه باشد. خمیازه کشیدن که معمولا نشانه‌ای از خستگی تلقی می‌شود، کاری است که حتی ماهی‌ها نیز انجام می‌دهند. متعاقبا، نحوه‌ی نشستن‌، به‌دست گرفتن سیگار، لبخند زدن و دست دادن‌مان نیز می‌تواند به عنوان راهی برای فاش کردن ذهنیات درونی و جایگاه اجتماعی تفسیر و تعبیر شود.

هم‌چنین زبان بدن حرف‌های زیادی نیز در مورد هیجان‌ها برای گفتن دارد. کاملا به راحتی می‌توانیم حالات چهره و هیجان‌های موجود در آنها را شناسایی و هماهنگ با موقعیت‌مان، درک کنیم. برخی هیجان‌ها نظیر ترس، شادی، و ناامیدی غریزی و جهانی به نظر می‌رسند. هم‌چنین می‌توانیم هیجان‌های‌مان را از طریق لمس کردن نیز انتقال دهیم. گاهی اوقات، در آغوش گرفتن می‌تواند نسبت به واژگانی که با دقت زیاد کنار هم ساخته می‌شوند، حس هم‌دردی و علاقه‌ی بیش‌تری را انتقال دهند. به علاوه، آدم‌ها در ابراز کلامیِ هیجان‌های‌شان مهارت‌های چندانی ندارند، از این ‌رو، صنعت روان‌درمانی،  بازی نقش، و مشاوره به حرفه‌هایی بسیار پردرآمد و مرفه تبدیل شده‌اند.

نظام علامتی زبان بدن چیست ؟

گاهی اوقات نظام علامتیِ زبان بدن، بسیار کارآمد و موثر عمل می‌کند. شخص فرستنده اشاره می‌کند و شخص گیرنده آن را می‌بیند – و هر دو از این پیامِ ناگفته آگاه‌اند. مثلا در طول یک مکالمه، اگر شخصی نسبت به آن‌چه طرف مقابل می‌گوید دچار سردرگمی و یا درگیری ذهنی شود، ممکن است دست‌اش را به نشانه‌ی درخواست برای شفاف‌سازی مطالب بالا بیاورد.

این اشاره به گوینده امکان می‌دهد به این مسئله آگاه شود که مطلب مورد نظرش را به خوبی بیان نکرده است یا نیاز به توضیحاتی بیش‌تر وجود دارد. در این موارد، هر دو طرف می‌توانند از علامت سکوت بهره‌ ببرند.گاهی اوقات فرستنده از رفتارهای خود بی‌اطلاع است – با موها یا حلقه‌ی ازدواج‌اش بازی می‌کند،

پاهای‌اش را دائما تکان می‌دهد، یا به این طرف و آن طرف نگاه‌های تند و تیزی می‌اندازد. گیرنده این علائم را دریافت و تفسیر می‌کند، ولی فرستنده هم‌چنان از این مسائل بی‌اطلاع است. تا وقتی این تفسیرها و برداشت‌ها صحیح از آب در بیایند، این وضعیت به نفع طرفی است که نسبت به این علائم دارای دانش و آگاهی است.

برخی آدم‌های ‌”‌زیرک‌”‌ از طریق تماس‌های بدنیِ بسیار ملایم و حساب‌شده، تقلید حرکات طرف مقابل، و تهاجم به فضای شخصی طرف مقابل هنگام صحبت، به ارسال نشانه‌های مدنظرشان اقدام می‌کنند. گیرنده‌ای که حواس‌اش معطوف به واژگانی شده است که رد و بدل می‌شوند، از حرکات ظریف ولی عمدی شخص فرستنده کاملا بی‌اطلاع است. تاثیرگذاری از طریق مسیرهای توجهِ پیرامونی با استفاده از الگوریتم‌های شناختیِ موجود که جزء فرآیند پردازش اطلاعات محسوب می‌شود، یکی از قدرتمندترین راه‌های تحریک و ترغیب و القا به شمار می‌رود، زیرا در این راه نیازی به توجه خودآگاه شخص گیرنده وجود ندارد، و از این رو فرصتی برای رد کردن پیشنهاد برای‌‌اش ایجاد نمی‌شود. تاثیرات عمیق سیاستمداری‌ها و بازاریابی‌های موفق عمدتا ناشی از همین گونه‌ی برقراری ارتباط هستند.

گاهی اوقات نیز، هیچ‌یک از طرفین واقعا از رد و بدل شدن این علائم ‌اطلاعی ندارند – حداقل به صورت خودآگاه. ممکن است مردمک چشم‌های شخص فرستنده گشاد شده باشد یا از طریق بوی بدن‌اش، فرمون‌هایی را مبنی بر هیجان جنسی ارسال کرده باشد، ولی هیچ‌یک از دو طرف این علائم را به آگاهی هوشیارانه تبدیل نکرده باشند. همین جریان در روابط عاشقانه باعث ایجاد احساسات و جاذبه‌ا‌ی سریع و غیرقابل توضیح می‌شود.

باورهای درست و نادرست درباره اینکه زبان بدن چیست

نخستین دانشمندانی که در مورد زبان بدن به مطالعه‌ی سازمان‌یافته دست زدند، زیست‌شناسان بودند. جای هیچ تعجبی ندارد آن‌هایی که مهارت‌های زیادی در مشاهده‌ی رفتار پرندگان دارند، بتوانند به راحتی مهارت‌های‌شان را به مشاهده‌ی رفتار انسان‌ها تعمیم دهند. چارلز داروین در ۱۸۷۳ نخستین متن مهم و تصدیق‌شده‌اش را تحت عنوان ‌”‌بیان هیجان‌ها در انسان و حیوان‌ها‌”‌ منتشر کرد. در ۱۹۷۱، ایرنئوس آیبل آیبسفلت کتاب زیست‌شناسی علمی محبوبی را با عنوان “‌عشق و نفرت: تاریخ طبیعی الگوهای رفتاری‌”‌ به چاپ رساند. ولی این انتشار کتاب دزموند موریس با نام “میمون برهنه‌”‌ بود که ۹۴ سال پس از داروین، یعنی در ۱۹۶۷، علاقه‌ی عمومی را به مشاهده‌ی زبان بدن به هیجان آورد. امروزه با هر جست‌وجوی ساده در اینترنت می‌توانید بی‌شمار کتاب در این موضوع بیابید.

علی‌رغم پژوهش‌های دقیق و عالی صورت گرفته در این حوزه، هم‌چنان توسط روزنامه‌نگاران و دیگر “‌کارشناسان‌”‌ خودخوانده‌ای که هدف‌شان نه تنها روشن‌گری و آموزش نیست، بلکه سرگرمی و (فروش مطلب) است، مسائل نادرستی درباره‌ی این موضوع نوشته می‌شود. جذابیت این موضوع، به همراه اهمیت آشکارش در زمینه‌ی کسب و کار، باعث شده است بسیاری از کارشناسان خودخوانده و مربیان پول دوست با اعتماد به نفس کامل، در مورد ارتباطات غیرکلامی مقاله‌ها و ادعاهایی از خود منتشر کنند.

در نتیجه، تقریبا همه‌ی “‌یافته‌ها‌”‌ و “‌توصیه‌های‌شان‌”‌ فقط به تاکید بیش از اندازه بر اهمیت و قدرت ارتباطات غیرکلامی معطوف شده است. اگرچه آنها در مورد مسئله‌ای که کاملا مبتنی بر حقیقت است، مبالغه‌های زیادی ترتیب داده‌اند، ‌غالبا هیچ گواه و شاهدی بر صحت برداشت‌ها و تفسیرات‌شان در این موضوع به‌دست نیامده است.

یادتان باشد هیچ چیز و هیچکس و هیچ رفتار و هیچ گفتار حتی پنداری شاید آنگونه که به نظر می رسد نیست.

برگرفته از  کتاب زبان بدن ایرانی