کارگاه آموزشی مصاحبه تخصصی و حرفه ای
بعنوان یک مصاحبه کننده حرفه ای که با بیش از 100 هزار نفر مصاحبه و بیمه شده مستقیم و غیر مستقیم در کانامه دارم مطلب خود را با این جمله مشهور کارل سیگن
با یک نگاه به کتاب صدای شخص دیگری را می شنوید، شاید کسی که 1000 سال پیش مرده است. خواندن مانند سفر در زمان است.
“کارل سیگن”
بعنوان یک مصاحبه کننده حرفه ای که بیش از 100 هزار نفر کارمند بیمه شده در کارنامه مستقیم و غیر مستقیم خود ثبت نموده ام و
بیش از 10 هزار جلسه رسیدگی اداره کار و اموراجتماعی سابق و همچنین به عنوان نماینده انجمن های صنفی متعددی که افتخار
مشاوره و آموزش و همکاری را داشته ام متوجه شدم 100 درصد مسائل ما مربوط به استخدام و حتی مراحل قبل از استخدام است.
متاسفانه باید بگویم متداولترين وسيله بررسي تجربي در جامعه‌شناسي و بسياري از رشته‌هاي مجاور ديگر و همچنين در بخش‌هاي
کاربردي، روش آزمون کتبی و مصاحبه است.هرچند با اين وسيله، رفتار اجتماعي افراد فقط به طور مستقیم و غير مستقيم، بر مبناي
عکس‌العمل آنها به سوالات سنجيده مي‌شود و به نظر مي رسد با تکنيک‌هايي چون مشاهده و يا آزمايش و حی آزمون و خطا ممکن
است بتوان رفتار اجتماعي افراد را در گروههاي کوچک به طور مستقيم و واقعي‌تر بررسي کرد، اما در گروههاي بزرگتر، هنگامي که
مقايسه نسبتاً دقيق رفتار گروه ها با يکديگر مطرح مي شود بايد مقياس‌هاي دقيق، قابل اطمينان و يک‌شکلي براي مقايسه و سنجش
افراد با يکديگر يافت که در مجموع \”مصاحبه\” در بيشتر موارد به اين هدف ايده‌آل نزديک‌تر است.
مصاحبه
لغت‌نامه دهخدا
مصاحبه . [ م ُ ح َ /ح ِ ب َ / ب ِ ] (از ع ، مص ، اِمص ) مصاحبت . با کسی صحبت کردن . هم صحبت شدن با کسی . با کسی
صحبت داشتن . (یادداشت مؤلف ). || گفتگو با رجلی سیاسی یا مردی دانشمند و عالم در مسائل سیاسی یا علمی و ادبی .
– مصاحبه کردن ؛ به گفتگو پرداختن با کسی یا کسانی . به گفت و شنود با صاحب مقامی پرداختن . با صاحب مقامی یا کسانی که
اطلاعاتی در امری دارند و غیره به گفتگو پرداختن : امروز نخست وزیر با خبرنگاران مصاحبه کرد. امروز خبرنگاران با نخست وزیر
مصاحبه کردند. (یادداشت مؤلف ).
– مصاحبه ٔ مطبوعاتی ؛ گفتگوی مرد سیاسی یا اداری با نمایندگان مطبوعات . گفت و شنود اطلاعاتی صاحب منصبی با نمایندگان
جراید و خبرگزاران در موضوعی .
|| با کسی یاری کردن . || با کسی همراه شدن . (یادداشت مؤلف ). || هم صحبتی . همدمی .
مصاحبه گر کیست؟
مصاحبه گر فردی است باهوش زیرک و بسیار کارکشته و سریع الانتقال که در آن سوالات توسط مصاحبه‌کننده از مصاحبه‌شونده
پرسیده میشود. مصاحبه، اصل و قاعده روزنامه‌نگاری و رسانه می‌باشد اما در موقعیت‌های بسیاری کاربرد دارد.
مصاحبه چند نوع دارد:
- م خبری
- م کاری و استخدامی
- م سایر موارد
ویژگیهای حرفه ای یک مصاحبه گر
در هر نشريه معمولاً يكي از اعضاي پرتحرك تحريريه مصاحبه گر است. او بايد بتواند در هر وضعيت دشوار و غيرعادي ارتباط خودرا با
مصاحبه شونده برقرار سازد. پيشينه و ملاحظات يك رويداد را بداند يا به دست آورد و حجم اطلاع و ارتباط مصاحبه شونده را ارزيابي
كند.كسي كه براي مصاحبه گري انتخاب مي شود بايد داراي دو خصوصيت عمومي و اختصاصي باشد.:
ويژگي هاي عمومي مصاحبه کننده
1- حس كنجكاوي
2- تخصص
3- تماس با مردم
4- ايجاد صميميت با منابع خبري
5- نگهداري آدرس منابع خبري
6- تسلط به قوانين سازمان مربوطه
7- تكميل معلومات عمومي
8- رعايت اصول بي طرفي
9- رفتاراجتماعي مناسب
ويژگي هاي اختصاصي مصاحبه کننده
علاوه بر داشتن ويژگيهاي عمومي براي مصاحبه كننده، بايد داراي شرايط اختصاصي به شرح ذيل نيز باشد:
1- دانش ذوق و استعداد نويسندگي و درست انتخاب کردن کلمات و جملات
2- تيزبين و نكته سنجي
3- داشتن هوشی بيش از هوش متوسط
4- دارا بودن صبر و حوصله زياد
5-دارا بودن عشق و علاقه به كار روزنامه نگاري
6- رعايت کردن اصول اخلاقي روزنامه نگاری
8- دارا بودن توانايي هاي ارتباطي
و در آخر خودبين مغرور، انزوا طلب، ساده لوح، فخرفروش و تندرو نباشد.
اما مصاحبه اساسا چیست؟
مصاحبه عبارتست از هنر پرسيدن پرسش‌هاي درست و به دقت گوش‌دادن به آنچه که مصاحبه‌شونده مي‌گويد و همچنين چيزهايي
که مصاحبه‌شونده نمي‌گويد.
مصاحبه ارتباطي طراحي شده، هدفدار، رودررو و نيازمند به تصميم‌گيري است که دو طرف در آن حضور دارند و دست‌کم يکي از
طرفين با برنامه‌ريزي قبلي در آن شرکت مي کند. به عبارتي محقق طي برنامه اي معين به وسيله سوالات مشخص در پي سنجش
هدف‌هايي مشخص است. با همين توضيح چنين بر مي آيد که:
1. در آغاز بايد هدف‌هاي کل (هدف تحقق و بررسي) و هدف‌هاي جزء (هدف از طرح هر سوال) مشخص شده باشند
2. وسيله بررسي و سنجش در اين روش، سوال و يا وسيله هاي شبيه آن (نظير گويه) است.
3. اين وسايل نسبت به موضوع و افراد و شرايط مکاني و زماني مورد مطالعه بايد هر بار با برنامه‌اي دقيق و قابل کنترل، پياده شوند تا
امکان مقايسه و نتيجه‌گيري قابل اطمينان وجود داشته باشد.
انواع مصاحبه
براي مصاحبه، انواع مختلفي قائل شده اند که در شکل گسترده و تفصيلي آن مي توان از مصاحبه شفاهي، کتبي، گسترده (درسطح)،
عمقي، مصاحبة هدايت‌شده، مصاحبة آزاد، مصاحبة تفسيري، مصاحبة خبري، مصاحبة باز، مصاحبة بسته، مصاحبة مطبوعاتي، مصاحبه
راديويي و تلويزيوني ياد کرد. اين مجموعه از مصاحبه‌ها را مي‌توان در سه طيف (مصاحبة خبري، مصاحبة فردي و مصاحبة گروهي)
جمع بندي کرد.
مصاحبة شفاهي همچنان که از نامش پيداست، مصاحبه اي است که توسط مصاحبه‌گر به صورت طرح سؤال مستقيم از مصاحبه
شونده و گرفتن پاسخهاي مستقيم از او و به صورت شفاهي انجام مي گيرد. مصاحبه شفاهي معمولاً زنده تر، داغ تر و به‌روزتر از
مصاحبه کتبي است و غالب مصاحبه‌هاي خبرساز به شکل مصاحبه زنده صورت مي گيرد. در مصاحبه کتبي، مصاحبه شونده ناگزير
است به پرسشنامه اي که به او داده مي شود به صورت کتبي پاسخ دهد و يا اين که ابتدا ليست سؤالات را به صورت کتبي از
مصاحبه گر مي گيرد و پس از مدت زماني (که غالباً کم و زيادش دست خود اوست) به سؤالات (آن هم سؤالاتي که خودش مي
خواهد) پاسخ مي دهد. در اکثر موارد اين پاسخ ها ناقض و نارسا هستند. در مصاحبه‌هاي شفاهي، هم سؤالات جديد بر حسب مورد
قابل طرح است و هم پاسخ ها مستقيم‌تر اند و مصاحبة شونده نمي تواند از پاسخگويي شانه خالي کند، اما در مصاحبه‌هاي کتبي،
اختيار کار بيشتر در دست مصاحبه شونده است.
مصاحبه گسترده نيز (همچنان که از نامش پيداست) بيشتر \”به صورت سطحي\” به مسائل مختلف مي پردازد و گرچه ممکن است
سؤالات متعددي نيز در آن مطرح شود اما هدف، ريشه‌يابي و بررسي علت و معلول موضوع مورد مصاحبه نيست. در مصاحبه عمقي با
وضعيتي برعکس روبرو هتسم. در اين نوع از مصاحبه، ريشه يابي ها و کشف زواياي ناشناخته و پنهان يک موضوع، مدنظر است.
در مصاحبه هدايت شده معمولاً هم سؤال و هم جواب معطوف به زمينه و موضوع خاصي است و سؤالات در جهتي از پيش
تعيين‌شده پرسيده مي‌شود و بالطبع پاسخ ها هم به همين ترتيب در اين جهت پيش مي رود. اما در مصاحبه آزاد، پرسشگر مي تواند
درباره مسائل و موضوعات مختلف، سؤالات متعددي را مطرح کند و پاسخ هاي لازم را بگيرد. معمول است که در اين نوع مصاحبه‌ها،
از قبل بين مصاحبه گر و مصاحبه شونده معين مي شود که آيا بايد فقط در زمينه مسئله خاصي سؤال شود يا مي توان مجموعه‌اي از
سؤالات را از مسائل مختلفي (که مصاحبه شونده درباره آن اطلاعاتي دارد) مطرح کرد. اين به خواست مصاحبه کننده، اجابت مصاحبه
شونده و اقتضاي خود موضوع بر مي گردد که چگونه مصاحبه انجام شود، اما غالب مصاحبه شونده ها، مصاحبه هدايت شده را ترجيح
مي دهند، زيرا مي توانند از پيش خود را براي آن آماده کنند و حدود سؤالات را حدس بزنند. در مصاحبه آزاد چنين امکاني کمتر وجود
دارد. نوع ديگري از مصاحبه هم هست که مصاحبه بسته خوانده مي شود. مصاحبه بسته، مصاحبه اي است که پاسخ سؤالاتش فقط
\”آري يا نه\” است و مصاحبه شونده حق و امکان توضيح بيشتر را ندارد و اصلاً چيزي بيشتر از اين از او خواسته نمي شود. اما در
مصاحبة باز مصاحبه شونده مختار است که به سؤالات مطرح شده به هر شکل که مي خواهد پاسخ دهد.
مصاحبه فردي
در مصاحبه فردي هدف، بيشتر کسب آگاهي و شناساندن افراد (خبرساز يا عادي و غير معروف)، عقايد، افکار و نظرهاي آنان در زمينه
هاي سياسي، فرهنگي، مذهبي، اجتماعي، علمي و … است. تفاوت اين نوع مصاحبه با نوشتن بيوگرافي در اين است که بيوگرافي در
مورد شخص \”نوشته مي شود\” در حالي که در مصاحبه فردي، شخص در مورد خودش \”سخن مي گويد\”.
در تهيه مصاحبه فردي بايد به اين نکات توجه کرد:
1. برخلاف مصاحبه خبري که توصيف محيط مصاحبه و حرکات مصاحبه شونده ضروري نيست، در تنظيم مصاحبه فردي چه با افراد
معروف و چه افراد عادي اين کار ضروري است.
2. ذکر تکيه کلام مصاحبه شونده يا عبارت هايي که او در مصاحبه زياد تکرار مي کند، در مصاحبه خبري ضروري نيست؛ در حالي که در
مصاحبه فردي در اکثر مواقع لازم است، زيرا اين گونه مطالب ويژگي هاي فردي شخص را نمايان مي کند؛ اما بايد توجه داشت که بيان
اين‌گونه مطالب نبايد موضوع اصلي مصاحبه را تحت‌الشعاع قرار دهد.
3. به طور کلي در مصاحبه، اشتباه هاي مصاحبه شونده از لحاظ دستور زبان بايد تصحيح شود. فراموش نشود که در مصاحبه فردي،
هدف اصلي شناساندن طرز فکر، عقيده و نظر مصاحبه شونده است و در مصاحبه خبري ارائه اطلاعات جديد در مورد يک رويداد.
مصاحبه گروهي
در مصاحبه گروهي، آگاهي از عقايد، افکار و نظر تعداد زيادي از افراد جامعه مورد توجه و نظر است و خبرنگار اطلاعات خود را از
چندين نفر به دست مي آورد. معمولاً موضوع مصاحبه گروهي مطالبي در رابطه با وقايع جاري است که مستقيماً به مردم مربوط مي
شود. تفاوت مصاحبه گروهي با مصاحبه خبري در اين است که مصاحبه شونده شخص مسئولي نيست، بلکه فردي است که صرفاً نظر
خود را بيان مي کند.
در تهيه مصاحبه گروهي بايد به نکات زير توجه داشت:
1. گرچه يافتن افراد براي مصاحبه گروهي کار مشکلي نيست، ولي بايد توجه داشت که انتخاب افراد بايد با موضوع مصاحبه منطبق
باشد، مثلاً اگر موضوع مصاحبه در زمينه مسايل کارگري است، مصاحبه شونده را بايد از ميان کارگران کارخانه ها انتخاب کرد و نه مردم
کوچه و بازار.
2. تعداد مصاحبه شوندگان اندازه معيني ندارد، در اکثر موارد تعداد بين 10 تا 20 نفر کافي است ولي بايد توجه داشت که اين گونه
مصاحبه‌ها را هيچ گاه نمي توان به عنوان تحقيق علمي تلقي کرد مگر اينکه تعداد و روش انتخاب افراد با اصول آمار و روش هاي
سنجش افکار منطبق باشد. در مصاحبه گروهي نبايد اطلاعات جمع آوري شده را به کل جامعه و حتي گروه خاص تعميم داد.
3. در اين گونه مصاحبه‌ها براي اينکه پاسخ ها را بتوان با يکديگر ترکيب کرد، براي همه مصاحبه شوندگان بايد سوال يکسان باشد. اگر
در زمينه يک موضوع سوال ها به گونه هاي مختلف طرح شود، ترکيب يا تجزيه و تحليل پاسخ ها امکان پذير نخواهد بود.
4. پرسش بايد ساده و روشن طرح شود تا مصاحبه شونده بتواند مفهوم مطلب را به سرعت دريابد. بنابراين نبايد پرسش هاي طولاني
و پيچيده را در مصاحبه گروهي مطرح کرد. همچنين پرسش ها نبايد جهت دار باشند؛ زيرا در چنين مواردي پاسخ ها حاوي تاثير
مصاحبه کننده بر روي مصاحبه شونده خواهد بود.
مصاحبه خبري
مصاحبه خبري گزارش و حاصلي است از فراگرد ارتباط ميان دو سوي ارتباط، به منظور دستيابي به واقعيتي که داراي يک يا چند ارزش
خبري است. اين گزارش ضمن آنکه تحت تاثير ويژگي هاي دو سوي اين فراگرد ارتباطي است، احتمالاً از عوامل درون سازماني و برون
سازماني نيز تاثير مي پذيرد.
بخش قابل توجهي از اخبار رسانه ها را مصاحبه خبري تشکيل مي دهد و مطالب تازه ديدني و شنيدني در خلال آنها به مخاطبان ارائه
مي شود. از اين رو خبرنگاران هميشه به دنبال تهيه مصاحبه‌هاي جذاب و پرطرفدار و داراي بار و ارزش خبري هستند و از اين رهگذر به
بخشي از نيازهاي مخاطبان رسانه پاسخ مي گويند.
اهميت مصاحبه خبري
در اين نوع مصاحبه:
* مطالب ناگفته که تا قبل از مصاحبه انتشار نيافته، به مخاطبان ارائه مي شود.
* مخاطب مطالب را به طور مستقيم از منبع مسئول دريافت مي کند.
* مخاطبان با منابع خبري آشنا و به توانايي هاي آنان آگاه مي شوند.
* مخاطب با گرفتن اطلاعات مصاحبه شونده به ارزيابي روند امور مي پردازد.
مصاحبه در صورتي موثر است که در آن از مجريان مجرب و مصاحبه‌شوندگان توانا استفاده شود و موضوع نيز بااهميت و مهم باشد.
تعيين موضوع و هدف در مصاحبه خبري بسيار مهم است؛ تعيين اينکه در مصاحبه چه اهدافي پيگيري مي شود؛ چنين شرايطي
مخاطب را در فهم مطالب بسيار ياري مي‌دهد و جذابيت مصاحبه را افزايش مي دهد.
طبقه‌بندي مصاحبه‌هاي رسانه‌اي:
مصاحبه با هدف گردآورنده اطلاعات: مقصود اصلي از اين نوع مصاحبه به دست آوردن واقعيت‌ها يا روشنگري درباره موضوعي است و
مي توان آن را به صورت مستقيم يا ضبط شده پخش کرد و شامل مصاحبه با متخصصان، سخنگويان رسمي يا شاهدان عيني است.
بايد اطمينان حاصل کنيد که با مطلع ترين فرد در دسترس گفتگو مي کنيد و بايد وقت کافي صرف کنيد براي اينکه به تمام سوالاتي که
احتمالاً قرار است بپرسيد، برسيد تا مطمئن شويد که تمام مبحث را به روالي روشن و منطقي پوشش داده ايد.
مصاحبه هاي بيانگر عقيده يا تشريح کننده: همين که مطالب در دسترس قرار گيرد به فردي نياز داريد که آنها را براي شما و مخاطبان
تعبير و تفسير کند. بنابراين مجدداً با متخصص آشنايتان درباره اين موضوع، يا سخنگوي رسمي از سازماني براي واکنش به آنها تماس
مي گيريد. ممکن است تصويري فوري از عقيده عموم نيز بخواهيد؛ اين قسمت از مصاحبه معمولاً در قالب صداي توده يا تلفني است.
مصاحبه هاي پاسخگومحور: هدف از اين نوع مصاحبه آن است که از فردي که در قبال اتخاذ تصميم و ارائه طرحي مسئول بوده
بخواهد که دلايل خود را براي مبادرت ورزيدن به رشته اي از اقدامات اظهار و توجيه کند. ممکن است شما در مقام مصاحبه‌گر درباره
اين اقدامات به جدل بپردازيد، يا نظر مصاحبه شونده ديگري را بخواهيد که با اين اقدامات مخالفت مي کند يا دست کم موافق
نيست.
مصاحبه‌هاي عاطفي يا احساسي: اين نوع مصاحبه براي بسياري از خبرنگارها مشکل ترين نوع است. سوال رايج که معمولاً مي پرسند
اين است: \”درباره … چه احساسي داريد؟\” اين قالب قابل درک است چون خبرنگاران مي کوشند وضع دروني مصاحبه شونده را کشف
کنند. موضوع هر چه باشد، مصاحبه‌هايي که پاسخ هيجاني توليد کنند به پرسش هايي با احساس و غيرمداخله‌جويانه نياز دارند. در
مقدمه چيني براي ورود به چنين مصاحبه‌هايي بايد دقت مضاعف داشت. توصيه مي شود:
الف) تا از مصاحبه شونده مدنظر اجازه دريافت نکرده ايد،
ب) و در وضعي که به نظر مي رسد فرد در حالت ضربه روحي است،
مصاحبه را اجرا نکنيد. اين مصاحبه بايد آنچه را که روي داده توصيف کند يا توضيح دهد، يا حاوي اطلاعاتي باشد که ديگران را از
حوادث مشابه در آينده بر حذر دارد.
عواملي وجود دارند که يک مصاحبه معمولي را به مصاحبه به ياد ماندني تبديل مي کنند اين عوامل عبارتند از:
ارتباط زنده ميان مصاحبه گر و مصاحبه شونده
افشاي غيرمنتظره قضيه اي از سوي مصاحبه شونده
نگاه افشاگرانه به يک موقعيت يا شخصيت
عرضه اطلاعات تازه.
اصول مصاحبه:
اولين مرحله در فرايند مصاحبه ايجاد انگيزه در پاسخگو براي مصاحبه و ارائه اطلاعات است. در بر انگيختن پاسخ دهنده به همکاري
سه عامل زير کمک مي کند:
– پاسخگويان بايد احساس کنند که گفتگو با مصاحبه گر موفقيت آميز و رضايت بخش خواهد بود. مصاحبه گران بايد خود را همدل و
هم‌صحبت نشان دهند.
– مصاحبه شونده بايد احساس کند که مصاحبه ارزشمند است. نه تنها بايد احساس کند که اين مصاحبه براي او مفيد است، بلکه بايد
بداند که با موضوع مهمي سروکار دارد و مشارکت وي بسيار حائز اهميت است. مصاحبه کننده بايد با ذکر اهميت مطالعه، پاسخگويان
را به مشارکت در اين امر علاقه‌مند کند.
– بايد بر موانع ذهني پاسخ گويان فائق آمد. مصاحبه کنندگان بايد سوءبرداشتها را اصلاح کنند. بعضي از پاسخ گويان ممکن است با
ترديد به مصاحبه‌گران بنگرند و آنان را فروشندگان يا نمايندگان دولت بدانند. مصاحبه گران بايد اهميت مطالعه، شيوه انتخاب
پاسخگويان و ماهيت محرمانه بودن مصاحبه را دوستانه توضيح دهند.
موسسه پژوهش هاي اجتماعي دانشگاه ميشيگان در مورد اينکه چگونه مصاحبه کننده بايد خود را به پاسخگو معرفي کند، نکات زير را
عنوان کرده است:
خود را به پاسخگو معرفي کنيد و بگوييد از طرف چه کسي آمده ايد.
به پاسخگو به شيوه اي که براي او ايجاد انگيزه کند بگوييد چه کاري انجام مي دهيد.
به پاسخگو شيوه انتخاب او را بگوييد.
راهکار خود را با موقعيت تطبيق دهيد.
سعي کنيد رابطه اي اطمينان بخش و حاکي از تفاهم بين خود و پاسخگو به وجود آوريد.
پس از اين مقدمات مصاحبه کننده براي شروع مصاحبه آماده است. فنون ويژه اي که مصاحبه گر مي تواند در اين فرايند استفاده کند،
عبارتند از:
پرسشها بايد مطابق با پرسشنامه پرسيده شود، اما مي توان به صورت غير رسمي سوال کرد.
مصاحبه بايد در فضايي غيررسمي و آرام انجام شود و مصاحبه کننده بايد از ايجاد اين ذهنيت که آنچه انجام مي شود يک امتحان
است، خودداري کند.
هر سوال را به آرامي و با تامل بخوانيد. مطالعات نشان داده اند که سرعت روخواني ايده آل بايد دو کلمه در ثانيه باشد. سرعت کند و
آرام به مصاحبه کنندگان اين امکان را مي دهد که منظورشان را واضح تر کنند و به پاسخ دهندگان نيز اين فرصت را مي دهد که سوال
را درک کنند و جواب خود را آماده کنند.
پرسشها بايد به همان ترتيب پرسشنامه پرسيده شود. پژوهشگر ترتيب پرسشها را به نحوي پيوسته طراحي کرده که اين اطمينان را
به وجود آورد پاسخهاي پاسخگويان تحت تاثير پاسخشان به سوالهاي ديگر قرار نگيرد. علاوه بر آن براي استاندارد کردن مصاحبه، هر
مصاحبه‌گر بايد از همان ترتيبي تبعيت کند که پژوهشگر معين کرده است.
هر سوال را که در پرسشنامه آورده شده است مطرح کنيد. بعضي اوقات پاسخ دهندگان پيش از آنکه از آنان سوال شود جوابها را مي
دهند. هنگامي که چنين امري رخ مي دهد، مصاحبه‌کننده بايد کماکان به موقع سوال مزبور را مطرح کند اما پاسخ قبلي پاسخ دهنده را
نيز تاييد کند، به عنوان مثال بگويد: مي دانم که قبلاً به اين سوال پاسخ داده ايد اما …
پرسش‌هايي را که به اشتباه تفسير يا درک مي شوند بايد تکرار و روشن کرد. در بيشتر مواقع پاسخگويان هيچ مشکلي در تفسير يا
درک ندارند. حداکثر، بعضي از افراد پيش از پاسخ به يک پرسش به خصوص به زمان بيشتري نياز دارند. کاهش اوقات پاسخگوياني که
مشکل شنوايي يا گويايي دارند، در درک پرسش مشکل ايجاد مي کند؛ بنابراين مصاحبه گر بايد آن پرسش را تکرار کند. به ندرت پيش
مي آيد که مصاحبه گر پرسش را با عبارت ديگري بيان کند و تنها زماني که متقاعد شد پاسخگو پرسش را اشتباه تفسير کرده، بايد به
اين کار مبادرت ورزد.
اهداف مصاحبه ها
مصاحبه ها اهداف گوناگوني دارند. ممکن است انجام مصاحبه به منظور جمعآوري اطلاعات، ارزيابي طرف مقابل، اقناع و تغيير عقيده
شخص، راهنمايي و توضيح برخي مسائل و يا جهت استخدام باشد. بدين ترتيب براي دستيابي به هر يک از اهداف ذکر شده،
برنامه‌ريزي متفاوتي جهت انجام مصاحبه مورد نياز خواهد بود.
الف- مصاحبه براي جمعآوري اطلاعات
هدف از چنين مصاحبهاي، جمعآوري اطلاعات، اخبار يا عقايد در مورد يک موضوع يا شخص است. تنظيم سؤالات در اين نوع مصاحبه
بايد به نحوي باشد که اهداف مصاحبه‌گر را تأمين کند و به اطلاعات او در مورد موضوع بيفزايد. سؤالات بايد به نحوي طراحي و مطرح
شوند که نظرات، ادراکات، موضع و برداشتهاي مصاحبه‌شونده در مورد موضوع خاص دريافت شود. در اين نوع مصاحبه‌ها معمولاً از
اشخاصي سؤال مي‌شود که داراي تخصص، صلاحيت و موقعيت شغلي متناسب با موضوع مصاحبه باشند.
ب- مصاحبه جهت ارزشيابي
در اين‌گونه مصاحبه، معمولاً شخصي که داراي موقعيت شغلي بالاتري است براي مقام پايينتر از خود سؤالاتي را مطرح مي‌کند تا از
پاسخهاي دريافت‌شده به موارد مرتبط بکار پيببرد. اطلاعاتي نظير، چگونگي انجام کار، کيفيت و شرايط فعلي، امکان انجام بهتر کار و
اينکه شخص مصاحبه شونده چه کاري را بهتر مي‌تواند انجام دهد. در طي چنين مصاحبه‌هايي، روحيات و انتظارات شخص بهتر ارزيابي
مي شود و مصاحبه‌گر از نقطهنظرات ديگران نسبت به کارشان و نسبت به خودشان آگاهي مييابد.
ج- مصاحبه اقناعي
در اين نوع مصاحبه، مصاحبه‌گر قصد دارد، نظر، عقيده، رفتار و يا برخورد مصاحبه‌شونده را نسبت به موضوعي تغيير دهد. همراه
پيشرفت مراحل مصاحبه اين انتظار وجود دارد که مصاحبه‌شونده به هدف يا اهداف مصاحبه‌گر نزديک‌تر شود و عکس‌العمل متناسب
نشان دهد. اين‌گونه مصاحبه‌ها معمولاً در موارد بازرگاني و فروش محصولات ميان خريدار و فروشنده انجام مي‌شود.
د- مصاحبه جهت راهنمايي و مشاوره
در چنين مصاحبه‌هايي، معمولاً مصاحبه‌گر از نظر روانشناختي، شخص آگاهي است و قصد دارد با ارائه سؤالات و دريافت واکنشها،
شخص مصاحبه‌شونده را راهنمايي کند و به هدف خاصي برساند. در اين‌گونه مصاحبه‌ها، مصاحبه‌شونده براي حل مشکلات و مقابله با
مسائل، کار مثمرثمر، برخورد مناسب با ديگران، کسب توانايي در ايجاد ارتباط با سايرين و در کل براي برقراري ارتباط صحيح و
موفقيتآميز در زندگي روزمره راهنمايي مي‌شود.
ه- مصاحبه توديعي
اين مصاحبه معمولاً زماني انجام مي‌شود که کارمندي قصد خروج از سازماني را دارد. در اين مصاحبه سعي مي‌شود علتهاي مختلف عدم
مطابقت و علل اختلاف ميان کارمند و کارفرما که موجب خروج کارمند شده است، کشف شود. اطلاعاتي که از اين نوع مصاحبه
بهدست ميآيد در مورد اشخاص ديگر و کساني که قصد استخدام دارند به کار گرفته مي‌شود. بدينوسيله موارد اختلاف کمتري در روابط
شغلي ايجاد مي‌شود. در نتيجه، انجام کارها با رضايت بيشتر طرفين و برخورد کمتر صورت ميگيرد.
ر- مصاحبه استخدامي
مصاحبه جهت استخدام يا پذيرش، کاربردترين و معمولترين نوع مصاحبه است که هر شخصي به احتمال زياد در طول زندگي در آن
شرکت مي کند. نتيج? چنين مصاحبهاي اين است که شخص براي انجام کاري يا پذيرش مسئوليتي مناسب يا غيرقابل قبول معرفي
مي شود. در چنين مصاحبهاي بايد ارتباطي مفهومدار ميان مصاحبه‌گر و مصاحبه‌شونده ايجاد شود. ماحصل کار تعيين مي‌کند که آيا
امکان بهوجود آمدن همکاري متقابل و سازنده وجود خواهد داشت يا خير. در مصاحب? استخدامي، مصاحبه‌گر اين امکان را بهوجود مي آورد تا مصاحبه‌شونده نيز سؤالاتي را در مورد شغل آينده مطرح و پاسخهايي دريافت کند. بنابراين در اين مصاحبه پرسش و پاسخ،
دوطرفه خواهد بود.
کارگاه آموزشی مصاحبه تخصصی و حرفه ای
فرايند مصاحبه:
مصاحبه تنها يکي از مراحل تحقيق است و خود يک فرايند کامل نيست. اکثر مصاحبه‌هاي موفق از نظم خاصي پيروي ميکنند. به‌طور
خلاصه هر مصاحبهاي داراي يک مقدمه، يک بخش اصلي و يک انتهاست.
الف) مقدمه يا گشايش مصاحبه در حقيقت راهگشاي ورود به مرحل? اصلي است.
ب) بخش اصلي مصاحبه در برگيرند? بيشترين بحث انجام شده و شامل گفتوگوهاي دو جانب? طرفين است.
ج) در انتها نيز ضمن يک نتيجه‌گيري کلي از خلاص? گفتوگو، مصاحبه به پايان مي‌رسد.
در شروع مصاحبه، يک معارف?
صميمانه مي‌تواند احساس اعتماد و دوستي را بين طرفين حاکم سازد و شرايطي را ايجاد کند که هر دو
طرف قادر به برقراري ارتباط صحيح با يکديگر باشند. در اين مرحله احساس ترس از طرف مقابل از بين مي‌رود و به جاي آن احساس
اطمينان و حس همکاري جايگزين مي‌شود. برقراري چنين حالتي به منزل? کليدي براي ورود به بحث اصلي مصاحبه است. معمولاً
گفت و گو از آب و هوا، وضعيت خيابانها، اخبار روز و مسائلي از اين دست باعث مي‌شود که مصاحبه‌شونده، ترس از مصاحبه‌گر را از
خود دور مي سازد و آرامش بيشتري بيابد.
کانل و کان (Cannell & Kahn)، کل فرايند مصاحبه را به مراحل چند گانه زير تقسيم کرده اند:
– تنظيم يا انتخاب برنامه مصاحبه (مجموع پرسش ها، اظهارات، تصاوير، يا ديگر محرک‌هايي که موجب بيان پاسخ مي شوند) و يک
مجموعه قواعد يا رويدادهاي خاص براي استفاده از برنامه.
– اجراي مصاحبه (سعي در دريافت پاسخ ها يا بروز وقايعي که مي بايست طبقه بندي شوند)
– ثبت پاسخ ها (توسط يادداشت برداري، تجهيزات الکترونيکي يا وسايل ديگر)
– تهيه رمزهاي عددي (مقياس يا ديگر نظام هاي عددي که پاسخ هاي ثبت شده به آنها تبديل شوند و نيز مجموعه قواعد تبديل آنها)
– رمزگرداني پاسخ هاي مصاحبه.
انواع سوالات مصاحبه:
سوالات به دو دسته کلي و جزئي تقسيم بندي مي شوند:
– سوالات کلي: که پاسخهاي کلي را به دنبال دارند؛ پاسخ کلي موجب طولاني شدن مدت مصاحبه مي شود و باعث مي شود که کنترل
مصاحبه در دست مصاحبه شونده باشد و طرح سوالات کلي محيط مصاحبه را گرم و صميمي مي کند.
– سوالات جزئي: در آن مصاحبه شونده مجبور مي شود که با سوال به صورت مستقيم مواجه شود؛ مدت مصاحبه کوتاه مي شود و
کنترل مصاحبه در دست مصاحبه کننده خواهد بود.
مسايل زباني:
اولين نکته اي را که در هنگام طرح سوال بايد بدان توجه داشت، مسايل زباني است. بدين معني که هسته اساسي روش مصاحبه را
\”زبان\” تشکيل مي دهد و از آنجا که واژه ها و قواعد زبانها نسبت به فرهنگ‌ها و ارزش هاي حاکم بر آنها با يکديگر متفاوتند، نمي توان
سوالي را که در جامعه مطرح مي شود، هميشه به همان صورت در جوامع ديگر نيز به کار برد. اين تفاوتها فقط در بين دو جامعه وجود
ندارد، بلکه در داخل يک جامعه نيز هر يک از گروه هاي اجتماعي داراي هنجارها، ارزش ها و معيارهاي گوناگوني هستند که در زبان
خاص آن گروه متجلي مي شود.
مسايل رواني:
با مطرح ساختن اصل تفهيم صحيح و سريع و امکان تغيير قواعد دستوري يک سوال در واقع ما از مسايل زباني فراتر رفته و مسايل
رواني را نيز پيش کشيده ايم. عوامل رواني بر روي آمادگي و تمايل پاسخگو به واقعيت گوئي عموماً به دو گونه تاثير مي گذارند:
هنگامي که پاسخگو هيچ‌گونه جبهه گيري خاصي در مقابل سوالات و مطالب ندارد، اما محقق و پرسشگر، آگاهانه (مثلاً مغرضانه) و يا
ناآگاهانه (در اثر اشتباه) موانعي در راه ارائه پاسخ‌ها ايجاد کرده، به افکار پاسخگو جهت داده و موجب جبهه گيري او مي شوند.
وقتي که پاسخگو تمايلي به پاسخ دادن و گفتن مطالب و واقعيت ها ندارد و در ذهن او موانعي براي گفتن واقعيت ها وجود دارد.
در هنگام طرح سوال بايد کوشش شود که اين عوامل را خنثي کرد.
مسائل موجود در طرح يک مطالعه مبتني بر مصاحبه
ويچ و بنزمن (Vich and Benzman)، انواع خطاهاي با اهميت و منابع اطلاعات گمراه کننده در يک مصاحبه را مشخص کردند.
فهرست آنها شامل موارد زير بود:
– خطاهايي که ناشي از قصد عمدي پاسخ گو در فريب دادن يا گمراه کردن هستند
– مشکلاتي که به طور موقتي با پاسخگو پيوند دارند
– خطاهايي که به موقعيت رواني پاسخ گو مربوط هستند
– خطاهاي غيرعمدي پيرامون موارد بالا.
اين دو محقق در مقاله خود بيان کرده‌اند که هر يک از عوامل زير مي تواند موجب کسب اطلاعات نادرست گردد:
– اطلاعات سودار يا تحريف شده که در نتيجه قصد پاسخ گو براي اثر گذاشتن بر نتيجه تحقيق ارائه مي گردد. اين سوداري ها را مي
توان از کارگزاران جامعه که مايلند تصوير خوبي را از شهرشان ارائه دهند، انتظار داشت.
– اطلاعات نمايشي که به منظور افزايش لطف و جاذبه اطلاع دهنده و اجتماع، طرح ريزي شده است.
– اطلاعات اغراق آميز که توسط اصلاح طلبان و به قصد استفاده از تحقيق براي نمايش و اصلاح اجتماع ارائه مي شود
– جلوگيري از کوشش‌هايي که به منظور کسب اطلاعات در مورد مسائل خاصي مانند پديده جنسي، قدرت و طبقه اجتماعي به عمل مي
آيد
– دليل تراشي براي رفتارهايي که مورد پذيرش جامعه نيستند
– اطلاعاتي که به دليل جاه طلبي هاي شخصي، خود بزرگ‌نمايي، حمايت از خود يا حل و فصل عداوت هاي شخصي تحريف مي‌شوند
– از پيش آماده کردن پاسخ ها بر اساس شايعات و ديگر انواع ارتباط در مورد تحقيق که منجر به ارائه پاسخ هايي با سبک يکسان و
کليشه اي مي‌شوند.
عوامل تعيين کننده کنش متقابل بين پرسشگر و پاسخگو
مصاحبه در واقع يک نوع کنش متقابل بين پرسشگر و پاسخگو است؛ اگرچه چارچوب آن – تا حد زيادي- به وسيله پرسشنامه تعيين
مي شود. اما عموماً پاسخگويان -حداقل در آغاز- به پرسشگر بيشتر از وسيله او (پرسشنامه) توجه دارند. از اين رو موافقت يا مخالفت
آنها با مصاحبه، در آغاز بيشتر تابع اين مساله است که پرسشگر تا چه حد بتواند نظر آنها را جلب کند. به عبارت ديگر پرسشگر تا چه
حد با ارزشهاي آنها مطابقت دارد. بنابراين در جريان يک مصاحبه عوامل تعيين کننده کنش متقابل بين پرسشگر و پاسخگو عموماً
بدين ترتيب است:
– اولين قضاوت درباره پرسشگر با قيافه ظاهري او شروع مي شود که نمي بايد با انتظارات و ارزش هاي پاسخگو مغايرت داشته باشد.
لذا ايجاب مي کند که پرسشگران وضع ظاهري و لباس خود را با شرايط خاص جامعه مورد مطالعه وفق دهند. وضع ظاهري گاه معرف
بعضي از عوامل و ارزش هاي ديگر – مانند مليت و ارزش هاي وابسته آن- نيز مي تواند باشد.
– عامل جنس نيز مي تواند تعيين کننده باشد. در بيشتر موارد اگر پرسشگر و پاسخگو هم‌جنس باشند، مصاحبه راحت تر انجام
مي‌شود (خصوصاً وقتي سوالات مربوط به مسايل شخصي و خصوصي باشد).
– پس از قيافه ظاهري عامل تعيين کننده ديگر، زبان يا نحوه سخن گفتن پرسشگر است که بايد با ارزش‌ها و انتظارات پاسخگو منطبق
باشد. مثلاً پرسشگري که بخواهد درباره قشر بالاي جامعه تحقيق کند اما الفاظ و لهجه اي دور از انتظارات پاسخگويان داشته باشد،
ممکن است با مشکل برخورد کند.
زمان و مکان مصاحبه
مصاحبه بايد در وقتي انجام شود که پاسخگو با طيب خاطر بتواند در مصاحبه شرکت کند. مثلاً تحقيقات در روستاها زماني مناسب
است که فعاليت‌هاي زراعي پايان يافته اند و يا در اوج خود نيستند.
محلي که براي مصاحبه در نظر گرفته مي شود بايد حتي الامکان طوري باشد که:
– پاسخگو بتواند خود را بر روي سوالات متمرکز کند و حواسش در پي کارهاي ضروري ديگر نباشد.
– پرسشگر بتواند با پاسخگو تنها باشد تا شخص ديگري به طور مستقيم يا غيرمستقيم در مصاحبه شرکت نکند. زيرا براي پرسشگر يا
محقق فقط نظر اين پاسخگو را (که در نمونه آماري او انتخاب شده است) حائز اهميت است (هر چند که اطلاعات او نسبت به ديگران
کمتر و يا ناقص باشد).
مدت مصاحبه
در بسياري از مواقع طولاني شدن زمان مصاحبه نه فقط موجب خستگي و بي حوصلگي پرسشگران و اشتباهات ناشي از آن مي شود،
بلکه علاوه بر آن تاثير مشابهي بر روي پاسخگو خواهد داشت. لذا تا آنجا که به پرسشگران مربوط مي شود، خصوصاً در تحقيقات
طولاني و چندين روزه بهتر است که پرسشگران روزانه بيش از چهار ساعت (وقت خالص) مصاحبه نکنند و بين مصاحبه‌ها آنقدر فاصله
بگذارند تا بتوانند مصاحبه‌هاي بعدي را با آمادگي، تمرکز و اشتياق بيشتري انجام دهند و بقيه اوقات را به مسايل ديگر تحقيقي مانند
اصلاح و تصحيح يادداشت هاي خود در پرسشنامه هاي پر شده، مشاهده محيط تحقيق و توصيف مسايل و عوامل جانبي و غيره
بپردازند. در گذشته تصور بر اين بود که مدت هر مصاحبه نبايد از حدود 30 تا 35 دقيقه تجاوز کند اما تجربياتي که در اين مورد به
وسيله پرسشگران مختلف کسب شده است، نشان مي دهد که پاسخگويان مي توانند حتي حدود يک ساعت تا يک ساعت و نيم نيز
به طور فعال و مشتاقانه در مصاحبه شرکت کنند، مشروط بر اينکه موضوع مورد مطالعه و يا سوالات و محتواي پرسشنامه جالب و
جاذب بوده و شرايط مصاحبه (زمان و مکان و عوامل ديگر) بر روي پاسخگو تاثير منفي نداشته باشد.
انتقادهاي وارد به مصاحبه
گرچه مصاحبه يکي از متداولترين و قابل اعتمادترين تکنيک هاي تحقيق در علوم اجتماعي است اما اين بدان معني نيست که بتوان
با آن به کليه خصوصيات پاسخگويان پي برد و افکار و انديشه ها، گرايش ها و انگيزه هاي آنها را در همه زمينه ها با دقت و اطمينان
زياد سنجيد؛ بدين منظور به تکنيک هاي ديگري نيز نياز است. از سوي ديگر کارايي، دقت و اطمينان اين روش براي بررسي مفاهيم و
مسايل ساده تري که در شعاع سنجش آن قرار مي گيرد از طرف بسياري از منتقدين مورد ترديد است. اين شک و ترديد به دو گونه زير
عنوان مي شود:
مصاحبه، خصوصاً به طور استاندارديزه، پرسشگر و پاسخگو را در شرايطي بسيار غير طبيعي قرار مي دهد. به طوري‌که طرح مسايل از
سوي پاسخگو در چارچوبي که از سوي محقق تعيين شده است محدود مي شود و لذا از تمايل او به صحبت کردن و شکافتن مطالب و
بدين ترتيب از عمق مسايل مورد بررسي مي کاهد. به همين دليل نيز اولين دانشمنداني که روش پرس و جو را در مکتب نورنبرگ در
آلمان به کار بردند، معتقد بودند که مصاحبه مي بايست حتي الامکان همانند صحبت روزمره با حالتي کاملاً طبيعي انجام گيرد و
سوالات در طول يک صحبت مطرح شوند. پرسشگر مي بايد نه سوالات را از روي پرسشنامه بخواند و نه جوابها را در مقابل پاسخگو
يادداشت کند. به طور خلاصه ايده آل آن است که پاسخگو اصلاً متوجه نشود که سوالاتي از او به عمل آمده است.
انتقاد ديگر، در زمينه صحت گفته هاي پاسخگويان ابراز مي شود. بدين معني که از يک سو پاسخگويان درباره برخي از مسايل، آگاهانه
اطلاعات صحيح و واقعي در اختيار پرسشگر نمي گذارند و از سوي ديگر وقتي عکس العملهاي پاسخگويان را درباره مسايلي که در آينده
پيش مي آيند و هنوز براي او اتفاق نيفتاده است، جويا مي شويم – هر چند که او مايل باشد تا حقيقت و واقعيت را بگويد- اما چون
هنوز در آن وضعيت خاص، با تمام عواملي که بر روي او تاثير خواهند گذاشت، قرار نگرفته است، نمي توان به گفته او در مورد عکس
العمل آينده اش اطمينان کرد. مثلاً اگر او بگويد در آينده فلان اتومبيل را خواهد خريد يا به فلان حزب راي خواهد داد… نمي توان
اطمينان داشت که او واقعاً اين کار را انجام خواهد داد. لذا نمي توان به تکنيک ها و شيوه هاي سنجش گرايش ها و يا آنگونه
تحقيقاتي که پيش گويي هايي درباره آينده مي کنند اعتماد کرد و بر اساس آنها تصميماتي گرفت.
تنظيم مصاحبه ها:
در مصاحبه هاي خبري بهترين روش براي تنظيم مصاحبه سبک هرم وارونه است.
در تنظيم مصاحبه هاي فردي-گروهي،تفسيري و عمقي بهترين سبک تنظيم سبک تاريخي همراه با ليد است.
موضوع مطلب : اصول و فنون مصاحبه
انتشار کتاب \”اصول و مهارت‌هاي مصاحبه خبري\”
کتاب اصول و مهارت‌هاي مصاحبه خبري نوشته‌ي صديقه ببران و سيدمهدي شريفي منتشر شد.
به گزارش ايسنا، در معرفي اين کتاب عنوان شده است: اصول و مهارت‌هاي مصاحبه خبري کوششي است تا اصول و مهارت‌هاي
مصاحبه خبري را به علاقه‌مندان انتقال داده و آنها را با فنون کارساز ارتباطات ميان فردي از طريق مصاحبه آشنا سازد.
ضرورت پديد آمدن کتاب‌هاي مستقل در ابعاد مختلف در زمينه‌هاي تخصصي و عميق علم ارتباطات از سال‌ها پيش احساس مي‌شد و
کوشيده‌ايم به بخشي از اين اشتياق وافر پاسخ دهيم و اين اميد مي‌رود که اين حرکت تدريجا غناي بيشتري به ادبيات علوم ارتباطات
اجتماعي و روزنامه‌نگاري بدهد.
از ويژگيهاي مشهود اين اثر آن است که ضمن طرح اصول کلي مصاحبه خبري، به مهارت‌هاي کلامي و غيرکلامي در اين مصاحبه‌ها
پرداخته مي‌شود و دانشجويان را با رمز و رازهاي نهفته در اين ابزارهاي ارتباطي آشنا مي‌سازد. ارائه دستورالعمل‌هاي اجرايي در
بخش‌هاي مختلف اثر به آن خصلت راه‌گشايانه‌اي را مي‌دهد که آموزندگان و خبرنگاران جوان را قادر مي‌سازد تا با به‌کارگيري آنها،
مصاحبه مطلوبي را طراحي و اجرا کنند.
اگرچه کتاب‌هاي متعددي در زمينه مصاحبه خبري به رشته تحرير درآمده که اغلب نيز ترجمه کتاب‌هاي مرجع است؛ ولي آنچه که اين
کتاب را از اين مجموعه کتاب‌ها متمايز مي‌کند، بهره‌مندي اين کتاب از نکات ارزنده کتاب‌هاي موجود و استفاده از ويژگي چند‌رسانه‌يي
(سي‌دي همراه کتاب که مباحث تئوريک را با ذکر نمونه‌هاي مستند به تصوير مي‌کشد) است که علاوه بر نمونه‌هاي مکتوب، مثال‌هاي
متعدد کاربردي اين مجموعه را در قالب لوح فشرده به تصوير کشيده است؛ بنابراين اين کتاب با ويژگيهاي فوق مي‌تواند به‌عنوان
راهنمايي عملي و يک خود‌آموز در اختيار روزنامه‌نگاران، خبرنگاران و علاقه‌مندان قرار گيرد.
تشريح مباني نظري و مفهومي مصاحبه خبري در اين کتاب، به‌منظور تبيين اين مفاهيم و بر اساس تجربيات عملي نويسندگان و
خبرنگاران طي فعاليت‌هاي روزنامه‌نگاري صورت گرفته است. همچنين در اين مجموعه تجارب برخي خبرنگاران برجسته جهان در حوزه
مصاحبه به منظور روشن شدن هرچه بيشتر ابعاد اين حرفه، ارائه شده است.
شناخت تکنيک‌هاي نوين مصاحبه، برنامه‌ريزي و تحقيق قبل از انجام مصاحبه، مهارت مديريت مصاحبه، آموزش فنون مختلف،
شناخت انواع مصاحبه‌شوندگان و قوانين و اخلاق حرفه‌يي روزنامه‌نگاري در جهان و ايران، مهم ترين مباحث مورد تأکيد ماست که
مخاطب را در مراحل تحقيق، برنامه‌ريزي و انجام مصاحبه با ضروريات امر آشنا مي‌کند.
در عين حال به نظر مي‌رسد در اين حوزه، يادگيري سازماني سازمان‌هاي رسانه‌يي و آموزش فنون مصاحبه در جهت پيش‌برد اهداف
رسانه‌ها، گامي مهم تلقي شود.»
اصول و مهارت‌هاي مصاحبه خبري از سوي انتشارات تاويل منتشر شده است.
مصاحبه يك هنر است
يك تعريف كوتاه درباره مصاحبه مطبوعاتي مي گويد: مصاحبه پرسش وپاسخ ميان دو يا چند نفر بمنظورانتقال يك پيام ارتباطي است
. اين پيام مي تواندخبرياغيرخبرباشد به همين دليل است كه مصاحبه ها رادريك تقسيم بندي كلي به دو گروه مصاحبه هاي خبري و
مصاحبه هاي شخصي(غيرخبري) تقسيم مي كنند وجه مشخصه مهم مصاحبه هاي خبري، خبري بودن آنهاست وهمانطوركه از
اسمشان پيداست مصاحبه هايي هستندكه در آن تازگي اطلاعات نقش اساسي را ايفا مي كندوپيرامون اخبارورويدادهايي كه همزمان
واقع شده يا درحال وقوع هستندمي باشد. خبرنگار در اين مصاحبه ها به دنبال يافتن پاسخ سوالهايي است كه از شش عنصرخبري چه
– چرا – چگونه – چه كسي – كي وكجا ناشي مي شود. مصاحبه هاي خبري از جمله متداولترين شيوه هاي كسب خبر محسوب مي
شوند حال آنكه مصاحبه هاي شخصي مصاحبه هايي هستند كه برمحورشخص متمركزميباشد. گفتگو با شخصيتهاي معروف سياسي ،
اجتماعي ، فرهنگي ، ورزشي ويا تيپ هايي از اين قبيل از جمله مصاحبه هاي شخصي هستند.
استخراج تعريف مصاحبه از تعريف خبر
خبر چيست ؟
گزارشي عيني از واقعيت هاست كه داراي يك يا چند ارزش خبري بوده واحتمالاً تحت تاثيرعوامل درون سازماني وبرون سازماني شكل
گرفته است .
واقعيت همان جهان هستي است . حقيقت تطابق شناخت ما از واقعيت است .
ارزشهاي خبري چيست ؟
ارزشهاي خبري معيارهايي براي ارزيابي وقايع هستند. هم خبرنگاررا درشناخت وفهم خبريا همان سوژه يابي كمك مي كنند هم در تهيه
و تنظيم خبراوراياري مي دهندوهم مي توانند بعنوان معياري براي ارزيابي رويدادهاي روزازنظر اختصاص جا ومكان درصفحات روزنامه
، اندازه تيترويا اختصاص زمان درخبرهاي راديويي وتلويزيوني مورد استفاده قرارگيرند.
1- تازگي
2- خبربايد داراي ارزش دربرگيري باشد.
3- شهرت
4- ارزش بزرگي وفراواني مقداروتعداد
5- استثناها وشگفتي ها
6- برخوردها ، حوادث وكشمكشها
7- مجاورت جغرافيايي ومعنوي
پس تنها مطلبي خبراست كه حداقل يكي ازارزشهاي خبري گفته شده را دارا باشد . در ادامه بايد گفت دررتبه بندي ارزشهاي هفت گانه
خبر هميشه نحوه عمل مردم با نحوه عمل روزنامه نگاران الزاماً يكي نيست ، رتبه بندي مردم تابع شرايط اجتماعي وفرهنگي آنان
درمقاطع مختلف زماني مثل جنگ يا صلح ويا رفاه اقتصادي يا تنگي معيشت مي باشد درحالي كه رتبه بندي روزنامه نگاران درمواردي
از رتبه بندي مردم جدا مي شودوبيشتر تابع آرمانهاي حكومت ميگردد.
عوامل درون سازماني چيست ؟
عواملي هستند كه از داخل رسانه يا يك سازمان خبري برفرايند تهيه ،تنظيم وانتشار اخبارتاثير مي گذارند.عواملي مثل:
1-خط مشي رسانه .
2-اعمال نظرمديريت موسسه .
3-جامعه پذيري كاركنان رسانه .
4-اعمال نظرشخصي خبرنگاربراساس باورها ، نگرشها ، اعتقادات وتحصيلات .
5-امكانات رسانه وهمچنين توانايي رسانه جهت اختصاص زمان وفضاي مطلوب براي انعكاس يك خبر.
عوامل برون سازماني چيست ؟
عواملي هستند كه از بيرون سازمان خبري يا رسانه بر فرايندتهيه ، تنظيم وانتشار اخبار تاثير مي گذارند مثل :
1-محدوديت هاي قانوني .
2-اعمال نفوذ اشخاص حقيقي وحقوقي (خصوصي ودولتي).
3- گروههاي فشاروذي نفوذ .
4- صاحبان آگهي وسرمايه داران .
5- منابع خبري مثل روابط عمومي ها ، خبر گزاري ها و…
6- مخاطبا ن رسانه ها .
ازنظر اصولي روزنامه نگاربايد يك رويدادرا بي طرفانه گزارش كنداصل عينيت را رعايت نمايدوهماننديك پستچي ناقل خبرباشدوواقعه را
آنطوركه اتفاق افتاده گزارش كندونه آنطوركه او،سردبير يا ساير افراد مايلنداتفاق افتاده باشد.
امابه راستي روزنامه نگاران چگونه مي توانندبه واقعيت دست يابند. درپاسخ بايد گفت : چهارروش براي تهيه يك گزارش عيني از
واقعيات وجودداردكه عبارتند از:
1-مشاهده عيني ومستقيم واقعيت موردنظروتهيه خبروگزارش ازآن .
2-جستجوبراي جمع آوري اسناد ومدارك مرتبط با واقعيت واستفاده ازآنها .
3-استفاده از اطلاعاتي كه ديگرا ن به صورت انعكاسي از واقعيت با هدفي خاص براي رسانه فرستاده اند مثل : بروشورهاوكتابچه هاي
راهنمايي كه روابط عمومي ها منتشر مي كنند.
کارگاه آموزشی مصاحبه تخصصی و حرفه ای
4-مصاحبه مستقيم با منبع خبر.
در اينجا بايد گفت : مصاحبه مستقيم مي تواندمتغيرهارا به حداقل برساندوهرچقدرمتغير هاي واسط در انعكاس واقعيت كمتر
باشدميزان شفافيت واقعيت بيشتر خواهد بود. البته مصاحبه مستقيم درمواردي خود مي تواندنقش يك متغير قوي را ايفا كند
و انعكاس واقعيت راتيره ومبهم سازدبه همين دليل است كه مي گويندمصاحبه مخاطره آميزترين ونا مطمئن ترين روش جمع آوري
اطلاعات واخباربه شمارمي رودچراكه اعتبارآن بستگي كامل به اعتبارمصاحبه شونده وسخنان اودارد وهميشه مي توان در مورد آنچه مي
گويد ترديد داشت با اين تفاسير بايد گفت نقش مصاحبه كننده درموفقيت يا عدم موفقيت مصاحبه بسيار حساس است زيرااو بايد
بكوشد به واقعيت دست يابدكه داراي يك يا چند ارزش خبري باشد ضمن آنكه با يد بپذيرد كه اين گزارش عيني از واقعيت احتمالاً از
عوامل درون سازماني وبرون ساز ماني تاثير پذير تر است . با اين توضيحات مي توان تعريف مصاحبه را از همان تعريف خبراستخراج
كرد.
مصاحبه گزارش وحاصلي است ازفرايند ارتباط ميان دو سوي ارتباط بمنظوردستيابي به واقعيتي كه داراي يك يا چند ارزش خبري باشد.
اين گزارش ضمن آنكه تحت تاثيرويژگيهاي دوسوي فرايند ارتباطي است احتمالاً از عوامل درون سازماني وبرون سازماني نيز تاثير مي
پذيرد.
مصاحبه كننده حرفه اي كيست ؟
برقراري ارتباط موثر نخستين هنري است كه خبر نگاران بايد آن را بياموزندآنان با يد قادرباشندكه به راحتي با ديگران ارتباط برقراركنند
ودرآنان احساس لذت هم صحبتي به وجود آورند به طوري كه مصاحبه شوندگان درنظر اول اورا يك انسان وهم نوع وسپس به عنوان
يك خبر نگارببينند البته به اين ويژگي كه خمير مايه آن خوشرويي است موارد ديگري نيز همچون كنجكاوي ، تيز بيني ، سرسختي
درعين انعطاف پذيري وبي غرضي، توانايي تفكر سريع قدرت تجزيه وتحليل مطالب داشتن اطلاعات عمومي خوب وتوانايي هنر
پيشگي را اضافه كنيم .
در يك جمع بندي مي توان 10 خصلت را براي يك روزنامه نگاربرشمرد.
1-داشتن شم خبري يعني خبر را بو بكشد وقادر باشد آن را در ميان مردم ، سطور روزنامه ها واخبار راديو تلويزيون تشخيص دهد.
2-داشتن ذوق واستعداد نويسندگي ونداشتن دشواري در انتخاب كلمات وساختن جملات .
3-كنجكاوي ، تيزبيني ونكته سنجي ودريك كلام بدنبال چرايي رويداد ها بودن .
4-داشتن هوشي بيش از حد متوسط جامعه .
5- توانايي جوشش با طبقات مختلف جامعه .
6-داشتن توانايي جسمي ورواني براي دوندگي هاي اضطراري .
7-قدرت تفكرسريع وتوانايي تجزيه وتحليل مطالب .
8-عشق به كار خبري وعلاقمند بودن به حرفه .
9-اعتقاد به رعايت اصول اخلاقي وداشتن تقوي ودر عين حال نداشتن خود بيني ، غرور وتكبر،ساده لوحي وفضل فروشي .
10-صبروحوصله زياد درمقابل پرحرفي ها ، حاشيه رفتن ها وعصباني شدن هاي مصاحبه شونده ويا ناملايمات احتمالي فرايند مصاحبه .
علاوه برويژگيهاي يادشده يك مصاحبه كننده خوب بايد داراي ويژگيهاي ديگري نيزباشد كه اوراازسايرروزنامه نگاران متمايزمي كند.
چراكه گفته اند:هرروزنامه نگاري نمي تواندمصاحبه كننده خوبي باشد. مهمترين اين ويژگيها عبارتند از:
1- داشتن توانايي هاي ارتباطي
2- داشتن حافظه اي بيش از حدمتوسط جامعه
البته بخشي ازاين ويژگيها ذاتي است ومربوط به يادگيري دوران شكل گيري شخصيت مصاحبه كننده مي باشد وبخشي ديگر اكتسابي
است ومربوط به تلاش او براي يادگيري تئوري هاي ارتباطات است ضمن اينكه بايد گفت : كمتر خبر نگاري رامي توان يافت كه
تمامي اين ويژگيهاراهمزمان داشته باشد.
اهداف وشرايط مصاحبه (دوسوي ارتباط)
بدون شك مصاحبه كردن يك فرايندارتباطي دوسويه با پيچيدگي هاوظرافت هاي فراوان است .ارتباطي كه هريك از دوسوي آن ممكن
است با انگيزه ونقشه هاي هدفمند پا به اين ميدان گذاشته باشند.ممكن است هريك از آنان تحت شرايط محيطي وبا ذهنيت هاي از
پيش تعيين شده كه مي تواندحتي اشتباه باشد مقابل هم قرار گيرند.
اهداف مصاحبه كننده
هيچ خبر نگاري بدون هدف به سمت مصاحبه خيز بر نمي دارد. آنها ممكن است :
1-بدنبال اطلاعات جديدومنحصر به فرد يا تا ئيد حقايق باشند.
2-آنها ممكن است بدنبال عقيده يا نقطه نظرات يك نفردر باره موضوعي خاص باشند.
3-ممكن است در صددتحقيق در زمينه يك موضوع باشند.
4-بدنبال افشاءيك دروغ يا عملي نادرست باشند.
5-درصددمعرفي شخصيت يك نفرباشند.
اهداف مصاحبه شونده
مصاحبه شوندگان نيزازانجام مصاحبه اهدافي را دنبال مي كنندآنها ممكن است :
1-قصد داشته باشنداطلاعات يا عقيده اي را منتقل كنند.
2-با بيان مطالبي انحرافي بخواهندرا ضي راپوشيده نگاه دارند.
3-بخواهندخودشان را تبليغ كنندودر مقابل ديد مخاطبان به نمايش بگذارند.
4-درصددگرفتن انتقام از فرد يا گروهي باشند.
5- بخواهندتمامي فرايند مصاحبه را به تمسخرگيرند.
برنامه ريزي براي مصاحبه
برنامه ريزي دقيق براي كسب اطلاعات ، نوع بينش مصاحبه شونده ونوع سوالها ازاهميت بسيار بالايي برخوردار است دربرنامه ريزي
هيچ گاه نبايدعجله كردزيرا مهمترين بخش مصاحبه محسوب مي شود.اصولاًنخستين كاري كه بايدبراي انجام مصاحبه صورت
گيرد تعيين شخص مصاحبه شونده وموضوع مصاحبه است اين كاررا معمولاً سردبيريا مقامات بالاترخبري ودر برخي موارد خود خبرنگار
انجام مي دهد اما ضروري است گرفتن وقت براي مصاحبه را شخص خبر نگارانجام دهدتا موقعيت ماموراعزامي از سوي سردبيررانيابد.
نكته مهم آنكه هنگام گرفتن وقت نبايدتقاضاي خودرا به صورت منفي بيان كنيد زيرا از اول خودتان ميل نداشتن به مصاحبه را مطرح
كرده ايد بلكه بايدبه نحوي درخواست كنيد كه صحبت شما ضمن آنكه حالتي از احترام داشته ومودبانه بيان مي شودبه طور ضمني
داراي محتوايي دستوري وآمرانه نيز باشد.اگر مصاحبه شونده توضيحات بيشتري خواست تاآنجاكه مي توانيد درمورد موضوع توضيح
دهيد تسلط شمابر موضوع وقدرت بيانتان مي تواندنخستين تاثيرمثبت را درموفقيت مصاحبه بگذارد.
يافتن ايده خوب درمصاحبه علاوه برموضوع ،يافتن شخص مناسب رانيزشامل مي شودالبته درمواقعي نيز موضوع مصاحبه يا شخص
مصاحبه يكي مي شودمثل : مصاحبه با رييس جمهوردرمورد وظايف يك رئيس جمهوريا نقش وي به عنوان پدريا همسر خانواده .
به ياد داشته باشيدطرف مصاحبه ما هركسي كه باشد نيازمند آن است كه اين كارها را انجام دهيم :
1-طرحي در ذهن داشته باشيم يعني بدانيم مهمترين نكته اي كه از انجام مصاحبه مي خواهيم چيست چرابا يك راننده تاكسي صحبت
مي كنيم يا رئيس شوراي شهربه چه ابهامهايي مي تواندپاسخ گويد.
2-تحقيق كنيد: اساس كار مصاحبه تحقيق است .هر قدر اطلاعات ما در باره موضوع مورد مصاحبه وشخص مصاحبه شونده
بيشتر باشد امكان يك گفتگوي پربارتربيشتر فراهم شده است . بررسيها نشان مي دهدبزرگترين عوامل در ناموفق ماندن مصاحبه عدم
تسلط خبرنگار به موضوع وعدم مطالعه قبلي سوابق موضوع است . يك خبرنگارممكن است از جزئيات يك واقعه مطلع باشد اما از
پيشينه آن آگاهي نداشته باشددستيابي به اين اطلاعات بدون مطالعه قبل از مصاحبه ميسرنيست .مراجعه به آرشيو، اطلاعات اينتر
نتي ، مطالعه پرونده مربوط به موضوع ،مطالعه كتابهاي مرتبط با موضوع وحتي گفتگوي سردستي يا تلفني با برخي كارشناسان وكسب
اطلاعات بيشتر از آنان مي تواندشرايط مساعد تري براي انجام يك گفتگوي اثربخش فراهم كند.
3-ايده را درذهنمان پرورش دهيم : اززماني كه تصميم مي گيريد درباره موضوعي با فردي مصاحبه اي انجام دهيدتا هنگامي كه آن را
منتشر مي كنيدسوژه بايدبه در گيري ذهني شما مبدل شوددرذهنتان با آن كلنجاربرويدوجنبه هاي مختلف آن را بررسي كنيدبه سوالهاي
خودتان وپاسخ هاي احتمالي طرف مصاحبه فكر كنيدحتي اگر لازم است ازهمان ابتداروي تنظيم شكل مصاحبه وحتي تيترآن فكر
كنيدالبته مواظب باشيدكه اين موضوعات شما راازمحتواغافل نكند
تاريخچه مصاحبه درايران
درسال 1820روزنامه لندن مورنينگ به تقليدازنقد سئوال وجوابهاي دادگاه هاکه درروزهاي يکشنبه درروزنامه هاي انگليس چاپ مي
شدخودنمائي کرد.اين مطالب آنچنان مورداستقبال خواننده گان قرارگرفت که ظرف مدت چندهفته تيراژ اين روزنامه هابه سه برابررسيد .
اولين مصاحبه خبري نيزدرشانزده آوريل 1836درروزنامه نيويورک امريکابه چاپ رسيد مصاحبه گر يکي ازروزنامه نگاران برجسته آن
دوران بودومصاحبه شونده فردي بودکه جسدمقتولي راکشف کرده بودوبه اينصورت مصاحبه به مطبوعات راه يافت به اينصورت روزنامه
نيويورک درواقع ازبنيانگذاران روزنامه نگاري جديدشد. درايران نيزاستفاده ازمصاحبه براي کارروزنامه نگاري باتاخيري طولاني تري همراه
بوده است .پنجمين روزنامه ايراني روزنامه شرف است که در سال 1300هجري قمري باشرح حال ناصرالدين شاه ومظفرالدين ميرزا
وليعهدچاپ شد مطالب مربوط به شرح حال وسبک نگارش آن حاکي ازآن است که اين شرح حال هاحاصل گفتگوئي ميان نويسنده
وصاحبان بيوگرافي است که احتمالا مي توانندسايه اي ازنخستين مصاحبه هاي خبري درايران محسوب شود.
قابل ذکراست اولين مصاحبه به شيوه امروزي دراولين شماره روزنامه اطلاعات درسال 1350به بعدديده مي شود ومصاحبه هائي با
وزراء وشخصيتهاي دربار وسياسي انجام شده است .
تعاريفي ازمصاحبه :
مصاحبه رامي توان يک نوع ارتباط شخصي دوجانبه دانست که به منظوربدست آوردن اطلاعات واخبار برقرارمي شودوبه وسيله آن
عقايدمختلف ازمردم عادي گرفته تا افرادسرشناس واطلاعاتي که دارند در اختيارخواننده گان , شنونده گان وبيننده گان وسائل ارتباط
جمعي قرارمي گيرند.
مصاحبه نوعي ارتباط فکري عقيدتي واطلاعاتي است که بين مصاحبه شونده ومخاطبان ازطريق يک واسطه ياارتباط دهنده که همان
خبرنگاريامصاحبه کننده است برقرارمي شود.
اهميت مصاحبه درميان انواع خبرها:
مصاحبه ازجهات مختلف براي استفاده کننده گان وسائل ارتباط جمعي بسيارجالب است :
اول اينکه :گفته هاي مصاحبه شونده داستان خبررازنده ترجلوه گر مي سازدچنين به نظرمي رسدکه شخص طرف مصاحبه به سئوال تک
تک خواننده گان ياشنونده گان يابيننده گان جواب مي دهند وباآنهامذاکره مستقيم مي کنند.شرح محيطي که مصاحبه شونده درآن
قرارگرفته وتوصيف وضع شخصي اواين احساس رابوجود مي آوردکه خواننده ياشنونده در آنجا حضور دارندواورادرهنگام صحبت
مشاهده مي کننددرتلويزيون اين امرکاملا واقعيت پيدامي کندوبيننده شخص طرف مصاحبه راعيناً مي بيند وبراي آنکه مصاحبه
کاملاطبيعي جلوه کندکوشش مي کندمصاحبه رادرمحل کارشخص انجام دهدوهمه محيط را در معرض ديدبيننده گان قراردهد.
دوم اينکه : وقايعي که اززبان يک شخصيت معتبرومعروف بيان مي شودهمچنين توضيحات , نظريات وعقايدش بيشترين تاثيررابرروي
مخاطب قرارمي دهداکتشافات , اختراعات روش هاي جديددرعلوم وفنون برنامه هاي تازه وهمه اقداماتي که باموفقيت همراه
بوديابنحوي دراجتماع ايجادسروصداکرده است درصورتي که اززبان عاملان ومباشران آنهاباشدبسيارجالب است .
سوم اينکه : مصاحبه درهرحال براي خواننده گان وشنونده گان مفيدوموثراست خواننده اين گفتگوبراي مطلع کردن آنان ازيک واقعه
و يا دادن اطلاعات تکميلي درباره آن واقعه خواه براي آشناکردن آنهابايک شخص ويابراي سرگرم کردن آنهاصورت گرفته باشد.بنابراين
مصاحبه ازانواع راههائي است که هميشه مطلوب وموردنيازمردم است .
آماده کردن مصاحبه شامل مراحل زيراست :
1-گرفتن وعده مصاحبه :
هرگاه خبرنگارموضوع جالبي راپيداکردکه براي آگاهي ازآن به کمک يک شخصيت مالي وبين المللي نيازمندبودودروهله اول
بايددرفکرگرفتن وعده مصاحبه باشد.
گرچه بسياري ازشخصيتهاآماده هستندتابانماينده گان مطبوعات ورسانه هابه بحث وگفتگوبپردازنداماگروه ديگري نيزهستندکه به جهات
مختلف ازاين کارفرارمي کنندويابه آساني تن به مصاحبه نمي دهند.
درمصاحبه خيرنگاربايدعلاوه برلحن متين ومودبانه وانتخاب کلمات مناسب سئوال خودراطوري مطرح سازدکه جواب منفي نباشدمثلاً
درموقع درخواست ملاقات براي مصاحبه گفته نشود(آياميل نداريد………..
چون سئوال بطورمنفي مطرح شده است پاسخ آن نيزدربسياري ازاوقات نيزمنفي است.
سئوال بايدطوري مطرح شودکه طرف خواه ناخواه به دادن جواب مثبت کشيده شودمثلاً خبرنگارمي توانداينطوردرخواست مصاحبه
کنده مثال :
سلام من خبرنگارصداوسيماهستم , بيننده گان خيلي علاقه مندهستندکه نظرشمارادرموردفلان موضوع بدانندخواهشمندم وقتي راکه
برايتان مناسب است تعيين کنيدتابراي مصاحبه مزاحم شوم
دوم . تعيين موضوع :
موضوع مصاحبه راباشناخت خبرنگاربايددقيقابدانددنيال چه مطلبي است وازطرف مصاحبه گرچه انتظاري دارداگرمصاحبه کننده ازقبل
نداندکه چه چيزي موردنظراست ودرموقع مصاحبه اين ناآگاهي وابهامي راکه درمغزاووجودداردبا طرف مصاحبه بنمايد.قطعاً
درکارخودتوفيق نخواهدداشت واطلاعاتي راکه بدست خواهدآورداطلاعاتي کلي مبهم وبي ارزش خواهدبود
سوم . مطالعه قبلي
موضوع :
خبرنگاربايددرموردموضوعي که خيال مصاحبه داردازپيش مطالعه کافي بکنداين مطالعه اگردرموردواقعه ياعملي است که مصاحبه
شونده ازان آگاهي کافي داردبسيارآسان است وکافي است به سوابق واقعه ياعمل درروزنامه هاياپرونده آن مراجعه شودتااطلاعات
مقدماتي لازم بدست آيد.امااگرمنظورازمصاحبه جلب نظرات است وعقايديک شخص درباره موضوع معيني است کارمطالعه
دشوارتراست دراين امر نه تنها بايد به سوابق امردرروزنامه هااسنادومدارک وکتابهاي موجودمراجعه کرد بلکه بايد از افکاروعقايدصاحب
نظران ديگرنيزاطلاع حاصل کردتامصاحبه به نحومطلوب برگزارشودهرگاه مصاحبه بامطالعه قبلي صورت بگيردواين احساس درمصاحبه
شونده بوجودآيدکه خبرنگارفردمطلعي است وحتي دربعضي اززمينه هاازخوداونيزاطلاعات بيشتري دارددراين صورت وي به سخن گفتن
تحريک وتشويق مي شودوآنچه راکه درمواقع عادي ويامصاحبه کننده گان سخن گفتن عادي حاضربه گفتن نيست باتوضيح
و تفسيرمطلوب بيان مي کند
چهارم . طرح سئوالات
براي آنکه موضوع مصاحبه کاملاً روشن شودبهتراست روزنامه نگارياخبرنگارازپيش سئوالات خودرابطوردقيق تهيه کندالبته هرمصاحبه ممکن است به فراخورجوابهائي که داده مي شودسئوالات تازه اي مطرح شودولي براي اينکه دامنه سئوالات که به مقتضاي مصاحبه پيش مي آيدقبلاً درباره آنهابه اندازه کافي نيانديشيد.
کم مي شودولي مي توانددرموقع طرح سئوالات اوليه پاسخ هاائي راهم که ازطرف مقابل انتظارمي روددرنظرآوردوازهمان زمان سئوالاتي راکه باتوجه به اين جوابهالازم است آماده نمايد
سئوالاتي که مطرح مي کنيدبه دودسته تقسيم مي شود
1سئوالات کلي
-2سئوالات جزئي
ويژگيهاي سئوالات کلي چيست ؟
-1سئوالات کلي جوا ب کلي به دنبال دارد
-2پاسخ کلي سبب طولاني بودن مصاحبه مي شود
-3سئوالات کلي احتمالامنتهي به حجم زياداطلاعات مي شودکه اطلاعات مهم درآن جاي مي گيرد
-4سئوالات کلي فرمان وکنترل مصاحبه رابه مصاحبه شونده مي دهد,تامصاحبه کننده
-5طرح سئوال کلي احتمالامحيط مصاحبه راگرم وصميمانه ترمي کند
ويژگيهاي سئوال هاي جزئي :
1-مصاحبه شونده مجبورمي شودمستقيمابه سئوال وجواب , به طوردقيق جواب دهد
2- ممکن است اطلاعات مهم درسئوالات جزئي گفته نشودومصاحبه شونده درهمان محدوده به سئوال پاسخ دهد
3 -سئوال جزئي کنترل مصاحبه رادراختيارمصاحبه کننده قرارمي دهد,تامصاحبه شونده
4-درمصاحبه باسئوال جزئي جريان مصاحبه سردتر وغيرصميمانه تراست بنابراين خبرنگاربايستي براي دستيـابي به اطلاعات کامل باتوجه به شخصيت مصاحبه شونده (کم حرف است ياپرحرف )بايدازهردودسته سئوال کندمصاحبه کننده بايدمصاحبه شونده رابه پاسخگوئي تشويق کندنه اينکه ماننديک بازرس عمل کندواورابه مصاحبه دلسردکند.
توصيه مي شودکه هنگام سئوالات به روندمصاحبه فکرنکنيد ,به اينکه چقدروقت داريدوچندسئوال مي توانيد بپرسيد فکرنکنيد, بلکه بيشتربه موضوع بپردازيد
صراحت پرسش ها:
پرسش هاي خبرنگاربايدصريح وروشن باشداگرسئوالات وي مبهم نارساوتاريک باشدمصاحبه شونده هم درهمان حدودپاسخ خواهددادبرعکس هرچه سئوال ساده تروروشن ترباشدامکان فرار از دادن پاسخ صحيح وقاطع دشواراست ومصاحبه شونده ناچارمي شودبه آن جواب روشن دهد
تنظيم پرسش ها: مصاحبه کننده بايدبراي پرسش هائي که مي کنديک نظم منطقي به وجودآورديعني باتوجه به هدف , سئوالات خودرابه نحوي تنظيم ومطرح کندکه همه آنهاياهرگروه ازسئوال هاطرف مصاحبه رابسوي هدفي که تعيين شده هدايت نمايد.
بديهي است که نظم پرسش هابايدباتوجه به پاسخ هاي احتمالي باشد,که هنگام گفتگوداده مي شود,امانبايد ازنظردور داشت که تهيه يک پرسش نامه قبلي ودرصورت مختصربودن سئوال هائي بطورذهني مانع ازاين نخواهدبودکه روزنامه نگارويا خبرنگاردرصورت پيش آمدن موضوعات تازه درضمن مصاحبه کننده بتوانددرباره آن موضوعات توضيحات بخواهد.
نکته اي که توجه به آن ضروري است اين است که مصاحبه کننده قبل ازانجام مصاحبه سئوالات را الک کندوسئوالات مهم رامطرح کندضمناً مصاحبه کننده بايدبتواندازحافظه قوي خودکمک بگيردوسئوالات راحفظ کنداگربه حافظه خود مطمئن نيستيدمضامين سئوالات رابرروي کاغذکوچکي نوشته وهمراه خودداشته باشيد.
اداره مصاحبه :
الف : شروع غيرمستقيم
اغلب مصاحبات ايجاب مي کندکه به طورغيرمستقيم شروع شوديعني مصاحبه کننده پيش ازطرح مطالب خود,سخناني بگويدکه ازنظرآداب ومعاشرت پسنديده است ولازم است مصاحبه باسخنان گرم وصميمانه آغازشودبه طوري که رابطه عاطفي ودوستانه براي يک گفتگوصميمي ايجادشود.
ب : دقت درطرزصحبت :رفتار, متين بودن طرح سئوالات عمقي ,اطلاع کافي درباره شخصيت مصاحبه شونده واحاطه خيرنگاربه موضوع موردمصاحبه طرف رابه احترام گذاشتن ودادن جوابهاي صحيح وکافي وامي داردوبرعکس بدصحبت کردن,بي جاسخن گفتن وبي اطلاعي ازموضوع سبب مي شودتاطرف مصاحبه کننده بي اعتناء وبي ميل شودوازدادن جواب هاي کامل تفره رود.
پ : جلب اعتمادطرف مصاحبه : خبرنگاربايدبااشخاصي که به مناسبتي شغل ومقام شان طرف مراجعه است طرح دوستي بريزدو اطمينان اوراجلب کنددراينصورت مي تواندازبسياري ازاخبارمطلع شود.
براي اينکه ازطرف مصاحبه شونده جلب اعتمادشودلازم است که خبرنگارخودرامحرم اسرارقراردهدودرمواقعي که انتشار خبري به زيان طرف باشدازپخش آن خودداري کند
دراينجاخبرنگاربادواصل متمايزروبرواست :
ت:1- به دست آوردن اخباروانتشارآن 2-حفظ اسرارمنبع خبريعني منتشر نکردن آن خبر
البته بايدتوجه داشت که که مواردعدم انتشاراخبارخيلي محدوداست وخبرنگاران دراين مواردغالباخبررابدون ذکرمنبع منتشرمي کند
ث : توجه به سخنان مصاحبه شونده ويادداشت برداري : براي جلب اشتياق وعلاقه مصاحبه شونده خبرنگاربايد بدقت به سخنان اوگوش دهدونبايدطوري رفتارکنندکه نشان دهدسخنان طرف بي ارزش ياکم ارزش است بايدسعي کندکه درطول مصاحبه ازتمام حرفهاي اويادداشت برداري کندچون موجب خشنودي مصاحبه شونده است .
ج:: مبارزه باسکوت مصاحبه شونده : ازدوراه مي توان به اين سکوت غلبه کرد.
چ :تحريک خفيف مصاحبه شونده به شيوه هاي گوناگون : يکي ازمحرکهابيان شايعاتي درحوزه فعاليت مصاحبه شونده است مسئولان هميشه درمقابل اين شايعات واکنش نشان مي دهندبنابراين بابيان اين جمله که سکوت شمامي تواندبه شايعات بيشتري دامن بزندمي تواندسکوت مصاحبه شونده رابشکند
ح : تحريک شديد:مصاحبه شونده درمواقع ضروري : يک نوع ازاين تحريکها اين است که اگربه سئوالات من پاسخ ندهيد آن راپخش خواهم کرديا در روزنامه خواهم نوشت يااينکه مي توانيم باطرح سئوال رک وصريح مصاحبه شونده رابه دفاع از خود وادارکنيم که درزمان عصبانيت به احتمال زيادمصاحبه شونده مطالبي رامطرح خواهدکرد.
بطورکلي عواملي باعث مي شودمصاحبه شونده ازدادن پاسخ به سئوال هاتفره بروداين عوامل به اين شرح است :
الف :مصاحبه شونده تصورمي کندحرف تازه اي براي گفتن ندارد
ب :مصاحبه شونده حرف تازه اي دارداماتصورمي کندحرف محرمانه است وبايدساکت بماند
پ :محافظه کاري ياترس ازعواقب مصاحبه او را واداربه فرارازمصاحبه مي کند
ت :مصاحبه شونده آنچه مي داندمهم مي پندارداماآنهارامطرح نمي کند
ث: مصاحبه شونده خسته وعصبي است ودرآن لحظه تمايلي به بحث وگفتگوندارد
خصوصيت وويژگيهاي مصاحبه گر:
1- داشتن ذوق واستعدادنويسندگي ونداشتن دشواري درانتخاب کلمات درساختن جمله ها
2- داشتن معلومات زيادبراي فضاسازي وشرح جزئيات بعضي مسائل
3- داشتن کنجکاوي وتيزبيني مصاحبه گريعني يک مصاحبه گرنبايدازکناروسائل بي تفاوت بگذرداوبايدبتواندبابررسي دقيق زمينه رابراي فضاسازي فراهم کند
4- داشتن هوش بالاي متوسط
5- توانائي جوشش باطبقات مختلف مردم
6- داشتن صبروحوصله زياد: مصاحبه گربايدصبورباشدوقادرباشدزمانهاي طولاني منتظرمصاحبه شونده باشد
7- داشتن توانائي جسمي ورواني
8- قدرت تفکرسريع يعني مطرح کردن سئوال بهنگام . مصاحبه گربايدبتواندبهنگام مصاحبه سئوال وجوابهارادرذهن داشته تاازدوباره گوئي جلوگيري شود.
9- داشتن عشق وعلاقه به کارخبري
10- مومن به رعايت اصول اخلاقي وداشتن تقوا
11- نداشتن خودبيني ,غرور, تکبر, انزواجوئي , ساده لوحي , تعصب وتندخوئي
12- داشتن توانائي دربرقراري ارتباط
13- داشتن حافظه قوي تابتواندمطالب مهم وضروري راحفظ کند
انواع مصاحبه خبري
مصاحبه به چنددسته تقسيم مي شود:
ازنظرحلقه هاي ارتباطي
ازنظرنوع ارتباط
ازنظرهدف ارتباط
ازنظرنقش مصاحبه کننده
ازنظروسيله نهائي پيام
ازنظرحلقه هاي ارتباطي :
-1مصاحبه فردي يک به يک يعني مصاحبه کننده يک نفرومصاحبه شونده نيزيک نفراست
2-مصاحبه فردي يک به چنديعني مصاحبه گريک نفرومصاحبه شونده گان بيش ازيک نفرهستند
3-مصاحبه گروهي چندبه يک يعني مصاحبه کننده گان بيش ازيک نفرومصاحبه شونده يک نفر است مثل کنفرانس مطبوعاتي
-4مصاحبه گروهي چندبه چنديعني مصاحبه کننده گان بيش ازيک نفرومصاحبه شونده نيزبيش ازيک نفر
ازنظرنوع ارتباط :
1-مصاحبه رو در رو(بدون واسطه )مصاحبه کننده بامصاحبه شونده گان درمقابل يکديگرقرارگرفته وارتباط چهره به چهره انجام مي دهد
2-مصاحبه باواسطه يعني مصاحبه اي که بصورت چهره به چهره انجام نمي شودبلکه ازطريق يک وسيله ارتباطي مثل تلفن ياماهواره
ازنظرمحتوا :
1- مصاحبه سطحي: مصاحبه اي است که درآن موضوعات متعددموردگفتگوقرارمي گيردبدون آنکه به عمق وريشه مطلب پرداخته شود
2- مصاحبه عمقي : دراين گونه مصاحبه هاموضوعي خاص مطرح , ريشه يابي وجزئيات آن شکافته مي شود
3- مصاحبه چندموضوعي : مصاحبه اي است که درآن چندموضوع موردسئوال وجواب قرارمي گيرد
کارگاه آموزشی مصاحبه تخصصی و حرفه ای
ازنظرهدف ارتباط :
1- مصاحبه هدايت شده (مصاحبه بسته )مصاحبه اي است که طي آن مصاحبه کننده ومصاحبه شونده درمحدوده اي بسته وازقبل به توافق مي رسندکه فقط درباره موضوعات مشخص به صحبت بنشينند
2- مصاحبه آزاد ( باز ): مصاحبه اي است که دست مصاحبه شونده بازاست تادرموردمسائل مختلف ودلخواه به صحبت بنشينند
ازنظرنقش مصاحبه کننده :
1- مصاحبه به درخواست مصاحبه شونده صورت مي گيرد:مصاحبه اي که تصميم برگزاري آن ازسوي مصاحبه شونده اعلام ومصاحبه کننده آن رامي پذيرد
2- مصاحبه به درخواست مصاحبه کننده : مصاحبه اي است که دعوت براي انجام آن ازسوي مصاحبه کننده انجام مي شود
ازنظرمعنا:
1- مصاحبه بدون مطالعه قبلي مصاحبه اي که مصاحبه کننده وبدليل محدوديت زمان يادلايل ديگرنتوانسته راجع به مصاحبه شونده وموضوع مصاحبه مطالعه وتحقيق کند
2- مصاحبه بامطالعه قبلي مصاحبه اي است که درآن مصاحبه کننده توانسته درباره مصاحبه شونده وموضوع مصاحبه قبلا تحقيق وبررسي نمايد
ازنظروسيله نهائي پيام :
1- مصاحبه براي انتشارازوسائل ارتباط جمعي نوشتاري مصاحبه اي است که حاصل آن بايدازطريق يک وسيله ارتباط جمعي نوشتاري مثل روزنامه , مجله منتشرشود
2- مصاحبه براي انتشارازوسائل ارتباط جمعي شنيداري مثل راديو, پادکست
3- مصاحبه بوسيله وسائل ارتباط جمعي , ديداري شنيداري مثل تلويزيون , سينما وماهواره
مصاحبه تلفني :
در مواردي ممکن است موضوع و محتواي مصاحبه و تعداد سوالات و همچنين کمي فرصت ايجاب مي کند که بجاي ملاقات مستقيم از يک واسطه مانند تلفن استفاده کنند استفاده از اين روش در مصاحبه مزايا و معايبي دارد .
مزاياي مصاحبه تلفني :
1- صرفه جوئي در وقت : در شرايطي که خبرنگار زمان کافي در اختيار ندارد زمان در کارها ي خبري مهمترين و باارزش ترين مسئله اي است که خبرنگار بايد به آن توجه کند.
2- کاهش هزينه ها : مصاحبه تلفني به مقدار زيادي در هزينه هاي جاري مثل هزينه حمل و نقل, تصوير برداري، صدا برداري و هزينه عکس صرفه جوئي مي کند.
3- نداشتن قطع و وصل هاي مصاحبه حضوري : مصاحبه هاي تلفني مثل مصاحبه هاي حضوري قطع نمي شود در مصاحبه هاي معمولي ممکن است چندين بار باعث قطع و ادامه گفتگو و مصاحبه شود که اين مسئله مي تواند به سير انجام يک مصاحبه خوب لطمه بزند و به مصاحبه شونده امکان تفره رفتن از پاسخ گوئي را بدهد.
4- آغاز سريع مصاحبه و ادامه بي وقفه آن : در مصاحبه رو در رو شروع سريع مصاحبه يک بي احترامي است و بايد مقداري از زمان صرف گفتگو حاشيه اي شود اما در مصاحبه تلفني شروع سريع يک حسن است.
5- سرعت زياد در ايجاد ارتباط : مصاحبه هاي تلفني سرعت زيادي در ايجاد ارتباط دارد چيزي که در برقراري ارتباط هاي خبري بسيار حائز اهميت است.
6- ايجاد تماس با منابعي که به دليل کمبود وقت امکان مصاحبه رو در رو نيست و يا اينکه مدت طولاني بايد در انتظار باشد.
7- مصاحبه تلفني براي گرفتن پاسخهاي کوتاه بهترين وسيله است.
8- زماني که خبرنگار براي يک گزارش خبري يا مقاله نياز به برقراري تماس پاسخ خبري خود دارد.
معايب مصاحبه تلفني :
1- مصاحبه شونده اين قدرت را دارد هر زماني که مايل بود مصاحبه را قطع کند.
2- مصاحبه کننده نبايد به گونه اي سؤالات را طرح کند که که موجب ناراحتي مصاحبه شونده گردد به همين علت يک روحيه محافظه کاري بر مصاحبه کننده مسلط مي شود.
3- مصاحبه کننده کنترلي بر برگزاري مصاحبه ندارد.
4- در مصاحبه هاي تلفني ارتباط عاطفي برقرار نمي شود.
5- از امکانات ارتباط غير کلامي در مصاحبه هاي تلفني استفاده نمي شود.
6- مصاحبه تلفني نمي تواند جايگزين مصاحبه هاي رو در رو شود و در مصاحبه هاي بسيار مهم و پيچيده (اجتماعي، سياسي و اقتصادي) کاربرد ندارد.
مصاحبه بدون مطالعه قبلي (مصاحبه احساسي هستند)
مطالعه وتحقيق درباره مصاحبه شونده وموضوع مصاحبه دربرخي ازمصاحبه هاضرورت نداردومثلا وقتي بخواهيم مصاحبه اي بايک راننده تاکسي درباره شغل , تجربه وخاطرات خوش وناخوش مسائل ومشکلات اوداشته باشيم ودرمجموع هدف شمااين باشدکه قضيه رابيشتراحساسي نگاه کنيم تاادراکي .
کافي است به تکنيک مصاحبه بايک فردمعمولي آشناباشيم ومصاحبه اي موفق انجام دهيم درواقع دراين موردشماداراي انبوهي ازاطلاعات قبلي هستيدولي اين اطلاعات راازآرشيوشخصي همچون ديده هاشنيده هاوتجربه هائي که طي سالهائي که ازتاکسي استفاده مي کرديدبدست آورده ايد.
ازسوي ديگرممکن است درشرايط اقتصادي ياسياسي خاص بطوراتفاقي بامسئولي برخوردکرده وبه هرطريق باامکان يک مصاحبه مواجه شويددراينجاضمن آنکه تحقيق ومطالعه قبل بسيارضروري است انجام آن بدليل نداشتن وقت ممکن نيست دراين نوع مواقع بااتکاازشش عنصرخبرمي توان مصاحبه راپيش برد.
چه کسي
چه موقع
چه چيزي
کجا
چرا
چگونه
دربرخي ازمواقع ممکن است موضوع مصاحبه بدون مطالعه قبلي مربوط به طرح هاي عمراني ياعمليات پروژه هاي صنعتي باشددراينگونه مواردازفرمول آرمه استفاده مي کنيم .
آرمه مخفف کلمات: آ=آغازطرح ر=راه حل م= موانع ه= هدف
حرف الف ازکلمه آرمه نشانگرآغازعمليات واجراي طرح است
حرف ر ازکلمه آرمه نشانگرراه ياروش اجراي طرح است
حرف م ازکلمه آرمه نشانگرموانع ومشکلاتي که دراجراي طرح وجوددارد
حرف ه ازکلمه آرمه نشانگرهدف هائي که درطرح موردنظراست وسئوال وجواب هابراين اساس پايه ريزي مي شود
مقابله باپارازيت درارتباط :
اصطلاح پارازيت يا اختلال در فراگرد ارتباط.سالهاموردتوجه متخصصان ارتباط قرارگرفته است پارازيت مجموعه اي است که برفراگردارتباط تاثيرمنفي مي گذاردپيش ازآنکه شمابامصاحبه شونده شروع به صحبت کنيدمصاحبه شونده يک سري پيامهاي غيرکلامي راازسوي شمادريافت مي کندحتي حاضرشدن به موقع درايجادتصويرذهني ازشمادرمصاحبه شونده موثراست.
يک مصاحبه کننده بايددرتمام مدت کارمراقب گذشت زمان باشددرحالي که مصاحبه کننده کافي ديده شده اندکه حتي همراه خودساعتي نداشتند.
وضع ظاهري , نوع لباس , نحوه ايستادن فاصله اي که بامصاحبه شونده مي گيرندومثال هائي ازاين دست که اگربه آنهاتوجه نشودمي تواند ايجادنوعي اختلال نمايد.
مصاحبه کننده اي که مي خواهدجريان مصاحبه راآغازوبه پايان رسانداگربه مجموع توصيه هائي که گفته شدعمل کندومصاحبه شونده رابنحوي بشناسدازآرشيوها اطلاعاتي کافي درموردموضوع مصاحبه کسب کرده باشد.سئوالات خودرابه بهترين نحوممکن تنظيم ودرحافظه خودضبط کرده باشداحتمالا ازموفقيت برخوردارخواهدبود.
نيازي به توضيح بيشتر نيست که مصاحبه کننده بتدريج باکسب تجربه بهترين استفاده راخواهدکردوبسياري ازاين نوع مشکلات به راحتي رفع خواهدشد.
پارازيتهارامي توان به دودسته تقسيم کرد :
1- پارازيتهائي که منبع اصلي آن رابايددرمصاحبه شونده جستجوکرد.
2- پارازيتهائي که عامل اصلي آن عملکردمصاحبه کننده است
برخي ازاين پارازيتهاکه عامل آن بيشتردرمصاحبه شونده ديده مي شودغيرارادي است مثل بي حوصلگي وعدم تمرکزياساکت وکم حرف بودن .
برخي ازآنهارانيزبايدناشي ازعملکردمصاحبه شونده دانست مانند نگرش منفي درباره وسائل ارتباط جمعي ويااين تصورکه اوچيزي جداازنماينده مردم است وياحتي ايجاداختلال وپارازيت دراطلاعات ارسالي به منظورسوق دادن مصاحبه به يک ابزارتبليغاتي .
پارازيتهائي که منبع آنهابيشترمربوط به مصاحبه شونده است
1- بي حوصلگي وعدم تمرکزمصاحبه شونده
اين بي حوصلگي وعدم تمرکز مي تواندناشي ازکثرت کار,گرفتاري وياتنش هائي ناشي ازبرخورديايک واقعه نامطلوب باشد
جزئيات اين عکس العمل هاراه حل هاي مختلفي است که براي حذف يک عامل پارازيتي درارتباط به کارمي رودويژگي چنين پارازيتي درکارمصاحبه خبري راه حل هاي ويژه اي داردمي توان همين موضوع کسالت وبي حوصلگي راموردصحبت قراردادبامي توان ازابتدابه موضوعي که موردمطالعه قبلي وي قرارگرفته وموردعلاقه وتوجه اوست اشاره وصحبت رادرآنجاشروع کرديا مي توان ازسئوالات کوتاه آغازکردتابتدريج مصاحبه شونده تمرکزلازم رابدست آورد.
2- ساکت وکم حرف بودن بعضي ازازمصاحبه شونده گان
اصولا آدمهاي ساکت وکم حرفي هستندواکثراً جوابهائي مثل بله ياخيرمي دهندعلت اين مسئله به هردوسوي ارتباط مربوط است ممکن است عدم اطلاع کافي مصاحبه شونده ازموضوع ياطرح سئوالات کلي ومبهم وبي ارتباط بودن سئوالات چنين پاسخ هائي را داشته باشد.
دراين مواقع ضمن آنکه مصاحبه کننده تسلط کافي برموضوع مصاحبه داردلازم است سئوالات رابه گونه اي طرح کندکه مصاحبه شونده مجبوربه پاسخ شود
3- نگرش نادرست مصاحبه شونده ازمصاحبه کننده :
اين اعتقادوجودداردکه برخي ازمصاحبه شونده گان ازمصاحبه کننده تلقي يک ابزارشخصي دارندوازخبرنگارانتظاردارندکه نقش يک ضبط صوت
منابع:
1. بيمن، جيم (1383). مصاحبه راديويي، ترجمه احمد ارژمند، تهران: تحقيق و توسعه راديو
2. فرانکفورد، چاوا؛ نچمياس، ديويد (1381). روش هاي پژوهش در علوم اجتماعي، ترجمه دکتر فاضل لاريجاني و رضا فاضلي، تهران: انتشارات سروش
3. رفيع پور، فرامرز (1381). کندو کاوها و پنداشته ها، تهران: شرکت سهامي انتشار
4. محسنيان راد، مهدي (1382). روشهاي مصاحبه خبري، تهران: مرکز مطالعات و تحقيقات رسانه‌ها
5. ميشل و تري گوال گمبل (1372). مصاحبه: ارتباط رودررو و هدفدار، ترجم? محسن کريمي، رسانه، سال 4، ش 2
6. دلاور، علي (1380). مباني نظري و عملي پژوهش در علوم انساني و اجتماعي، تهران، انتشارات رشد
نمونه سوالات در مورد پوشش و ظاهر
نظرت در مورد آرایش کردن؟
راستی چرا اساسا با آرایش مخالفی؟
ماهواره می بینی؟ چرا نمی بینی؟ چرا می بینی؟
نظرت در مورد حجاب؟
ظاهر و لباس
این لباسایی ک پوشیدی رو کی خریدی؟
درمورد پوشش تو سازمان و اینکه همیشه با چادر میگردی؟ پوششت همیشه اینطوریه؟ از چه پوششی استفاده میکنی در مجالس و بیرون از خونه؟
وقتی مهمونی می ری حجابت؟
توی مسافرت چادر می پوشی توی اتوبوس یا ترمینال که وسایل زیاد داریم؟
تا حالا خط چشم کشیدی؟
به حجاب موهات از ۰۱۱ چند می دی؟
صورتتو تیغ میندازی؟
همیشه شلوار پارچه ای میپوشی؟
همیشه موهات اینجوری ساده هستن؟
نمونه سوالات برای تشخیص موضوعی از دوستان و خانواده
از خونواده ات بگو، تک تک افراد خونواده و بیوگرافی و محل کارشون، تحصیلات خانواده؟ منبع درآمدتون؟
روابط خانوادگی با اقوام؟
ملاک انتخاب برای دوست چیه؟ درباره اینکه دوستام چه خصوصیاتی دارن؟ پدر و مادرت چه نقشی تو انتخاب دوستات دارن؟
اگر از دوستات بپرسیم توی دانشگاه چطور ادمی بودی چی می گن دقیق بگو؟
محکومیت توی فامیل دارین؟ ایا سوء پیشینه و یا اعتیاد در خانواده دارین؟
مسافرت رو دوست درای با دوستات بری یا با خانواده ؟
فعالیت و زندگی
کارگاه آموزشی مصاحبه تخصصی و حرفه ای
میزان مطالعه غیر درسی؟
راستی کتاب میخونی؟ چه کتاب هایی؟ چرا
اسم نویسنده و خلاصه کتاب برای راستی آزمایی
اوقات فراغت چه کار میکن
اخرین کتابی ک خوندی؟
سوابق علمی، پژوهشی و فرهنگی
عضو انجمن خاصی بودی؟
درحال حاضر مشغول به چکار هستی؟
کامپیوتر بلدی؟ تو چه سایت هایی رفت آمد داری ؟
مدرکت رو کجا گرفتی؟
چه فعالیت های اجتماعی داشتی تا حالا؟
چه مقام های علمی و ورزشی داری؟
توی دانشگاه توی کارهای گروهی کدوم ها را انجام می دادی؟ به نظرت برای این کار افراد باید چه ویژگی هایی داشته باشند؟
چه سریال هایی می بینی؟
سربازی رفتی؟ چرا معاف شدی؟
ورزش میکنی؟ چه رشته ای؟
تا حالا برای سازمان مصاحبه دادی؟جای دیگه چطور؟اگه قبول شدی چرا نرفتی؟
پرونده حراستی داری؟
اهل سیگار هستی ؟
وایبر و واتس اپ داری؟ کدوم گروهها عضوی تو وایبر؟
دیدگاه ها و
خصوصیات شما
نظرت در مورد تهاجم فرهنگی؟ راههای مقابله با تهاجم فرهنگی؟
خصوصیات بارز اخلاقیت چیه؟
نقاط قوت و نقاط ضعف شما؟
نظرت درمورد حرفهای مردم به خاطر شرایط سخت زندگی؟
نظرت راجع به فساد؟
پیشنهاد رشوه بهت بدن چکار میکنی؟
برخورد با مشتری و مشتری ناراضی؟
سواالت همراه با جواب صحیح نمونه »آزمون احکام«
1)راه های عمل به احکام الهی،اجتهاد،تقلید و یا احتیاط است و با تکیه بر ……. نمیتوان به احکام شرعی دست یافت.
الف(عقل ب( قلب ج(هردومورد
2……………)ممکن است بصورت ترک عمل ، انجام عمل و تکرار عمل باشد.
الف(تقلید ب(احتیاط ج(اجتهاد
3)مجموعه دستورهای دین که وظیفه ی انسانها را در زندگی و کارهای روزمره مشخص می کند،……..نام دارد.
الف(واجبات ب(فرائض ج(احکام
4)احکام پنج گانه درکدامیک از گزینه های ذیل آمده است؟
الف(مباح،مکروه و مستحب ب(حرام و واجب ج(هردومورد
5)کدام دسته مکلف به تکالیف شرعی خواهند بود؟
الف(بالغ و عاقل باشد ب(قدرت انجام تکالیف را داشته باشد ج(هردومورد
6)مجتهد از چه راههایی احکام را استنباط می کند؟
الف(قرآن و سنت ب(عقل و اجماع ج(هردومورد
7)کدام جمله صحیح نیست؟
الف(اگرمرجع تقلید در مساله ای فتوا داده باشد، باید مطابق آن عمل کند
ب(اگرمرجع تقلید در مساله ای احتیاط کرده باشد نمیتوان از او تقلید کرد
ج(اگر مرجع تقلید در مساله ای احتیاط مستحب کرده باشد، میتوان از او تقلید کرد
8)تا انسان یقین نکند که فتوای مرجع تقلید وی عوض شده است،…. به آنچه در رساله نوشته شده عمل کند.
الف(میتواند ب(نمی تواند ج(فقط در احتیاطهای واجب می تواند
9)کدامیک جزء مطهرات است؟
الف(آب،آفتاب ب(زمین ، استحاله ج(هردومورد
11)کدامیک چیز نجس را پاک نمیکند؟
الف(انتقال ب(آب مضاف ج(تبعیت
11)آب مطلق )خالص(آبی است که گفتن کلمه ی آب برآن به تنهایی و بدون هیچ قیدی درست باشدمثل…….ومانند آن
الف(آب دریا ب(گالب ج(آب پرتقال
12 ،………….)مقدار آبی است که اگر در ظرفی که دراز و پهنا و گودی آن هریک سه وجب و نیم است بریزند،آن ظرف را پر کند.
الف(آب قلیل ب(کر ج(آب جاری
13…………..)آبی است که از زمین نجوشد و از کر کمتر باشد.
الف(آب قلیل ب(کر ج(آب جاری
14(………….)به جز آب قلیل(، تازمانی که بر اثر برخورد با نجاست ، رنگ،بو یا مزه ی نجاست نگرفته باشد،پاک است.
الف(آب جاری ب(آب کر ج(آب مطلق
15)کدامیک پاک کننده نیستند؟
الف(نان پختن از خمیر نجس ب(در صورت جوشیدن خون در آب گوشت ج(هردومورد
16)اگر چیز نجس را زیر شیرآبی که متصل به کر است بشویند،آبی که از آن می ریزد، اگر متصل به کر باشد و بو یارنگ یا مزه نجاست نگرفته
باشد،……….است.
الف(پاک ب(نجس ج(احتیاطاً پاک نیست
17)کدامیک صحیح است؟
الف(ظرف نجس اگر با سه مرتبه آب قلیل آب کشی شود،پاک می شود
ب(ظرف نجس اگر یک مرتبه با آب کر آب کشی شود، پاک می شود
ج(هردومورد
18)اگر خون را از لباس برطرف کنند و لباس را آب بکشند اما رنگ خون در آن بماند،…….می باشد.
الف(نجس ب(پاک ج(هیچکدام
19…………..)که نجس شده ، هنگام شستشوی با آب قلیل باید فشار داده شود تا غساله ی آن خارج گردد.
الف(موهای کوتاه ب(موهای بلند ج(هردومورد
21)اگر داخل دهان و بینی نجس شود،همین که نجاست از بین برود………
الف(باید با آب کر آب کشی شود ب(باید با آب قلیل آب کشی شود ج(پاک میشود
مازیار میر مشاور و تحلیلگر کسب و کار
لطفا ما را در اینستاگرام دنبال فرمائید
#مازیارمیر
maziyare_mir@
09198718767
لطفا ما را در آپارات با عنوان بنیادمیر دنبال فرمائید
دکترمازیار میر مشاور و تحلیل گر
Mazyar Mir professional consultant and analyst
توصیه می شود مطالب زیر را حتما مطالعه فرمائید:
کارگاه آموزشی مصاحبه تخصصی و حرفه ای
دوره آموزش تخصصی زبان بدن در بازار یابی و فروش سال ۱۳۹۸
دوره آموزش زبان بدن در بازار یابی و فروش حرفه ای۱۳۹۱
دوره آموزش زبان بدن در بازاریابی و فروش حرفه ای
کارگاه پیشرفته ارتباطات غیر کلامی برای مدیران کارگزاری بانک سامان
کارگاه فوق تخصصی ارتباطات غیر کلامی زبان بدن
تکنیک های مذاکره و زبان بدن با رویکرد ارتباط بامشتری برای پرسنل فروش
کارگاه تخصصی اصول و فنون دفاع حرفه ای و زبان بدن
کارگاه تحلیل رفتار مشتریان ایرانی
جهت کسب اطلاعات بیشتر و ثبت نام لطفا با دبیرخانه دائمی دوره های کوتاه مدت مربیگری بین المللی زیبایی دانشکده تماس حاصل فرمائید:
