انواع قرار دادهای پیمانی

انواع قرار دادهای پیمانی

انتخاب مناسب روش اجرای پروژه، می تواند هزینه های پروژه را بطور متوسط تا ۵ درصد کاهش دهد.همچنین انتخاب مناسب روش اجرای پروژه، می تواند زمان اجرای پروژه را تا ۳۰ درصد کاهش دهد.

هر پروژه دارای خصوصیات و نیازهای منحصر به فردی است و برای اینکه پروژه موفق باشد، باید در انتخاب روش اجرای آن علاوه بر مسائل فنی، نیازهای کارفرما و پیمانکار نیز در نظر گرفته شود. انواع قرارداد های

پیمانکاری بر اساس آنچه که در کشور ما رواج دارد به دسته های زیر تقسیم می گردد:

۱-خود اجرا (امانی) In – House

۲-متعارف (سه عاملی) Design – Bid – Build

۳-مدیریت اجرا (چهار عاملی) Construction Management

۴-طرح و ساخت (دو عاملی) Design – Build

۵- ساخت، بهره برداری و انتقال Build, Operate & Transfer

۶-روش طراحی،تدارک، ساخت

( Engineering,Procuremeut,Construction  –  EPC)

۱-روش خود اجرا

در این روش کارفرما بوسیله امکانات خود، تکنولوژی، روشها و سایر عوامل مورد نیاز تحقق طرح (جمع آوری اطلاعات، طراحی، تدارکات، ساخت) را تامین می نماید

۲-روش متعارف (سه عاملی)

– در این روش کارفرما از طریق قراردادهای جداگانه با طراح یا مشاور و سازنده یا پیمانکار، پروژه را به اجرا در می آورد.

– در این روش ابتدا طراحی کامل شده و سپس از طریق مناقصه به یک یا چند شرکت پیمانکاری واگذار می گردد.

– در این روش مسئولیت هماهنگی و ریسک عدم هماهنگی بین طراحی و ساخت و راه اندازی پروژه به عهده کارفرما می باشد.

۳-روش مدیریت اجرا (چهار عاملی)

– این روش اجرا نوعی از سیستم متعارف (سه عاملی) می باشد که در آن کارفرما سازمان خارجی دیگری را جهت مدیریت پروژه به کار می گیرد.

– وظیفه این نهاد مدیریت و کنترل پروژه و هماهنگی بین طرح و ساخت می باشد

– استفاده از این نهاد سبب کاهش مسئولیت و ریسک کارفرما می گردد

۴-روش طرح و ساخت (دو عاملی)

– در این روش کارفرما از طریق یک قرارداد واحد با طراح – سازنده، خدمات طراحی و ساخت پروژه را تحصیل می نماید.

– مسئولیت و ریسک کارفرما در این روش به حداقل می رسد و سازمان طراح – سازنده مسئولیت تمامی خدمات طراحی، تدارکات و ساخت پروژه را به عهده می گیرد.

– در این سیستم امکان انجام طرح و ساخت سریع به حداکثر می رسد.

– ریسک کارفرما در راه اندازی پروژه محدود به مسئولیتی است که در مرحله مناقصه گذاری و یا مذاکره برای واگذاری قرار داد طرح و ساخت توسط کارفرما تولید شده است.

۵-روش ساخت، بهره برداری و انتقال (BOT)

در این روش تمامی خدمات طراحی، تدارک، ساخت، تامین مالی و بهره برداری از پروژه را یک واحد (معمولا پیمانکار ) تامین می نماید.این روش اجرا از روشهای جدید در واگذاری پیمان می باشد و برای اولین بار

درقراردادساخت یک نیروگاه در کشور ترکیه از سوی دولت ترکیه مورد استفاده قرار گرفت.

– این روش عمدتا برای اجرای پروژه های بزرگ عمرانی و زیر بنایی بکار گرفته می شود.

– سازمان سازنده، بهره برداری از پروژه را تا زمانی معین به عهده دارد.

– این مدت طبق قرار داد مالی برای باز پرداخت هزینه ها و حق الزحمه و سود پیمانکار تعیین شده است.

۶-روش طراحی،تدارک، ساخت EPC یا (کلید دردست )

در این روش کارفرما با یا بدون کمک مشاور ، محدوده کار ، استانداردهای مورد نظر و طرح کلی را تحت عنوان‌‌‌ « خواسته های کارفرما » همراه با دیگر مدارک مناقصه تهیه و سپس با برگزاری مناقصه ادامه طراحی و

ساخت را بر عهده پیمانکار کلید گردان قرار می دهد. روش کلید در دست مسئولیت طراحی و اجرا را بطور کامل بر عهده پیمانکار می‌گذارد بگونه‌ای که بعد از تکمیل پروژه، کارفرما فقط با چرخاندن یک کلید می‌تواند

بهره‌برداری از تأسیسات اجرا شده را آغاز نماید.

پیمانکار در این روش مسؤلیت کلیه کارهای مهندسی ( طراحی ) ، تدارک و ساخت را تا تکمیل و آماده بهره برداری شدن ، بر عهده دارد .

کارفرما خود نظارت کلی و کلان را بر روندانجام شدن کار عهده دارد . در صورت انتخاب مشاور بخشی از مسؤلیت های کارفرما با عنوان«نماینده کارفرما» بر عهده وی قرار می گیرد .

کلید در دست حد اعلای سپردن مسئولیت طراحی و اجرا به پیمانکار است بعنوان یک قانون کلی: مسئولیت هر عیب و نقصی که در محدوده تعریف شده کار رخ دهد بعهده پیمانکار خواهد بود.

نوع قیمت گذاری در این سیستم به صورت مبلغ مقطوع در نظر گرفته شده است .

هدف ازانعقاد هرگونه قرارداد ، تنظیم روابط قانونی بین طرفین قرارداد برای برقراری وایجاد حقوق ، مسئولیت ها ، انجام وظایف ، پیشبرد پروژه ورویه هایی برای حل اختلافات است . قراردادهای خرید وساخت و… از

جمله قراردادها در تعاملات صنعتی است .

قرارداد پیمانکاری یکی از قراردادهای رایج در صنعت نفت است که عبارت از ، قراردادی است که به موجب آن طرف قرارداد(پیمانکار) مسئولیت اجرای مفاد ذکرشده در قرارداد را به نمایندگی از صاحب کار(کارفرما) به

عهده می گیرد . دراین مختصرکه در پیش رو دارید به معرفی اجمالی وبیان مزایا ومعایب چند قرارداد پیمانکاری پرداخته شده که امید است درحد آشنایی مفیدفایده باشد . دراین نوشتار هشت قرارداد پیمانکاری مورد

بررسی ومعرفی قرارگرفته شده است .

انواع قراردادهای پیمانی :

۱-    قراردادهای پرداخت کلی Lump Sum

۲-  قراردادهای دائمی Continual Contracts

الف – قراردادهای سریال Serial Contracts

ب – قراردادهای با قابلیت تغییر Continuily Contracts

ج – قراردادهای با دوره زمانی محدود Term Contracts

۳- قراردادهای سنجشی Measurement Contracts

الف – قرارداد فاکتور ثابت Fixed Fee Contracts

ب – قرارداد قیمت هدف Target Cost Contracts

۴-  قراردادهای بازپرداخت هزینه Cost Remimbursement Contracts

۵-  قراردادهای مدیریتی (Mc) Management Contracts

۶-  قراردادهای مدیریت پروژه Project Management Contracts

۷- قراردادهای طراحی وساخت Design And Build Contracts

۸- قراردادهای ساخت وتوسعه

معرفی انواع قراردادها :

یکم – قراردادهای پرداخت کلی (Lump Sum)    

دراین نوع قرارداد ، پیمانکارکل کار تعریف شده را با هزینه مشخص انجام می دهد .

محاسبه مبلغ پیمان : مبلغ موردتوافق با توجه به اطلاعات حاصل از طراحی ها ، مشخصات پروژه ، کیفیت موردانتظارکارفرما وبازرسی های لازم ازمحل اجرای کارمحاسبه می شود .

قیمت تخمینی اولیه : برای رسیدن به قیمت تخمینی اولیه، پیمانکار باید به محاسبات عادی هزینه ، ریسک درگیرپروژه ساخت، وضعیت بازار توجه ونیز میزان بار کاری جاری خود را اضافه کند.

پرداخت های کارفرما به پیمانکار: این پرداخت ها براساس برآورد اولیه هزینه وبدون توجه به هزینه واقعی اجرای پروژه که البته اگر درطول پروژه تغییراتی با موافقت طرفین اعمال نشود ، صورت می گیرد .

کاربرد اینگونه قراردادها :

۱-   جایی که اطلاعات کافی برای محاسبه دقیق قیمت وجود داشته باشد .

۲-   وقتی تغییرات کمی در طول انجام پروژه موردانتظارباشد وکنترل مالی مناسب برقرار باشد.

۳-   وقتی کارفرما مایل باشد حجم مالی در گردش کل را قبل از عقدقراردادبداند.

۴-   زمانی که ریسک اجرای پروژه پایین باشد .

۵-   جایی که کارفرما مایل باشد کنترلی همه جانبه برامورداشته باشد ولی در جزییات پروژه واردنشود .

انواع قیمت اینگونه قراردادها:

۱- قیمت ثابت Fix

۲- قیمت شناور Floating

مزایای قراردادهای Lump Sum :

۱-   تعهدات مالی کارفرما با تقریب قابل قبول ، پیش از آغاز پروژه مشخص است .

۲-   مهندسین ، طراحان می توانند در زمان کافی پیش از آغازپروژه کار طراحی را تمام کنند .

۳-  می توان هزینه پروژه را درطول اجرای فاز طراحی ، برنامه ریزی وکنترل کرد تا طراحی به گونه ای انجام گیردکه پروژه درتوان مالی شرکت باشد .

۴-   کارفرما از جریان نقدینگی ونحوه پرداخت درطول فازهای پروژه از قبل آگاه است .

۵-   کارفرما ریسک کمتری ازپیمانکار متحمل می شود.

۶-    کارفرما می تواند بخشی از کارها را خود انجام دهد .

معایب قراردادهای Lump Sum :

۱-  زمان طولانی موردنیاز برای تکمیل طراحی سبب افزایش زمان کل پروژه ودرنتیجه افزایش هزینه مالی پروژه می شود .

۲-   کارفرما هیچ نظارتی بربرنامه پیمانکاروتأثیرات آن روی هزینه پروژه ندارد .

۳-  ممکن است اطلاعات کافی در زمان برگزاری مناقصه موجودنباشد واین مسئله برکیفیت انجام پروژه تأثیرخواهدگذاشت.

۴-  پروژه ممکن است به دلیل عدم همخوانی طراحی های کارفرما با نظرات پیمانکار ، از زمان ، کیفیت وهزینه برنامه ریزی شده تخطی کند .

دوم – قراردادهای دائمی Continual Contracts

وقتی کارفرما برنامه کاری یک پروژه خاص را به طورپیوسته دنبال کند ، به منظور ؛

اول صرفه جویی در هزینه های مناقصه

دوم  تسریع در زمان عملیات ساخت

از شیوه قراردادهای دائمی که به سه طریق صورت می گیرد استفاده می کند :

الف – قراردادهای سریال Serial Contracts:

دراین نوع قرارداد ، پیمانکار متعهد می شود تا وارد یک سری از قراردادهای Lump Sum شود که مطابق شرایط وضعیت های مطرح در اولین قراردادادامه می یابند .قیمت وشرایط قراردادنیز از روی قیمت های رقابتی

اجزای پروژه محاسبه می شود .

ب – قراردادهای با قابلیت تغییر Continuity Contracts

وقتی که کارفرما امید به کسب سودناشی از ادامه دادن کار دارد ، از پیمانکارمی خواهد تا وارد یک نوع قرارداد Lump Sum ولی با قابلیت تغییرشود . این تغییرات مجازبحث روی اجزاء وتغییرات کاروبا رسیدن موعد عقد

قرارداد ، دریک چارچوب از پیش توافق شده مشخص می شوند .

ج – قرارداد با دوره زمانی محدود Term Contracts :

دراین نوع قرارداد ، کارفرما پیمانکار را ملزم به پذیرش یک کارمشخص با حدودهزینه تعیین شده ودریک دوره زمانی تعریف شده (اعلب ۱۲تا۲۴ ماه) می نماید.

ارزیابی قیمت کار پیمانکار از روی صورتحساب هایی است که پیمانکار ارایه می کند . کارفرما با مقایسه این صورتحساب با برنامه پروژه واقلامی که روی پروژه هزینه شده اند ، مبالغ را تاحد بالای تعیین شده درهنگام

عقدقرارداد پرداخت می کند .

کاربرد این نوع قراردادها :

برای‌کارهایی‌با قیمت پایین که مرتب تکرار می شوند مثل ؛ تعمیرات دوره ای مفید است .

مزایای قراردادهای دایمی :

۱-  با توجه به دوره مشخص داشتن وقابل برنامه ریزی بودن کار واطلاع پیمانکار از اینکه می دانددر درازمدت سودبیشتر عاید او خواهد شد . به هنگام اعلام نرخ قیمت کمتری پیشنهاد می کند .

۲-   صرفه جویی در هزینه آماده سازی مقدمات پیمان وبرگزاری مناقصه

۳-   درخصوص تعمیرات اضطراری ونیاز به سرعت انتخاب پیمانکاراین نوع قرارداد سبب افزایش بهره وری می گردد .

۴-   ارتباط بلندمدت پیمانکار وکارفرما موجب آگاهی پیمانکار از کیفیت وسرعت عمل درخواستی می شود .

۵-   کمک به کارفرما وپیمانکار در پیش بینی هزینه ها وپرداخت ها

معایب قراردادهای دایمی :

۱-  بعلت عدم آگاهی برخی از پیمانکاران از سودناشی از دنباله داربودن کار ، قیمت بالاتری پیشنهادکنند وعلیرغم شایستگی از رقابت خارج گردند .

۲-   کارکرد مناسب وهمراه با تأخیرپیمانکار دریک فاز سببی ایجاد جو بی اعتمادی نسبت به او گردد .

۳-  اگرمفادپیمان به صورت منظم بازبینی نشود ، ممکن است کارفرما بیش از هزینه های لازم پرداخت کند ومجددا” مناقصه را برگزارنماید .

سوم – قراردادهای سنجشی Measurement Contracets

–    قیمت قرارداد دراین نوع قراردادها ، هرچند در ابتدا به صورت تخمینی برآورد می شوند تا حدود کار مشخص باشد اما تا پایان کار واندازه گیری تک تک اجزای کار قیمت پروژه معین نمی شود .

–    محاسبه قیمت پروژه پس از اجرا برمبنای شاخص هایی صورت می گیرد که در ابتدای پروژه ودر قراردادمنعقده براساس نفرساعت صرف شده یا قیمت اقلام مصرفی ، بین طرفین توافق شده است .

محاسبه قیمت اولیه قرارداد:

–         برمبنای اجزاء وقطعات موردنیاز پروژه

–         براساس برنامه ارائه شده توسط پیمانکار(پیمان های خدماتی ومشاوره ای

کاربرد اینگونه قراردادها :

۱-   وقتی نیازهای کارفرما به روشنی مشخص نیست .

۲-   نیازفوری کارفرما به شروع سریع پروژه

۳-   اساسا” محاسبه قیمت تمام شده یا ممکن نیست یا هزینه محاسبه پیش از انجام کاربسیار زیاد است .

مزایای قراردادهای سنجشی :

۱-  پیمانکار می تواند کار را با سرعت درسایت پروژه آغازکند ولذا کوتاه شدن طول مدت پروژه وصرفه جویی در هزینه ها را موجب می گردد .

۲-   می توان پیمانکار سنجش را در مراحل طراحی پروژه شرکت داد . به منظور بهره وری در زمان اجرای پروژه

۳-   محاسبات پرداخت ها درطول پروژه ساده تراست .

معایب قراردادهای سنجشی :

۱-  نرخ های استاندارد که در محاسبه قیمت تمام شده به کارمی روند اغلب به دلیل دیربه روزشدن توسط سازمان مسئول مانند سازمان مدیریت وبرنامه ریزی کشور ، ناکاراهستند.

۲-  استفاده از شاخص های استاندارد ، امکان نشان دادن هزینه های واقعی کارانجام شده را از پیمانکار سلب می کند.

۳-   گاهی ، شاخص های اموری از قبیل سختی کار ویا سرعت عمل موردنیازازسوی کارفرما را در نظرنمی گیرند .

۴-  گاهی تغییرات اعمال شده در طرح ها برای تأمین نظرکارفرماوهزینه آن درمحاسبه قیمت نهایی ندیده گرفته می شود .

۵-   کارفرما مجبوراست برنامه کاری وکارکرد پیمانکاررا مرتب درحین کار بررسی کند

مازیار میر

مطالعات بیشتر: