داستان روباه و خار پشت

برلین تصمیم گرفته بود برخلافِ کسی مثلِ سارتر، درگیرِ جروبحث‌های سیاسی زمان خود نشود.

می‌کوشد که درست با همان دقتی که به برلین می‌پردازد، دویچر را هم تحلیل کند.

روباه و خار پشت

دویچر اشتباهات بسیار زیادی کرده بود؛ اشتباهاتی که ریشه در علاقهٔ قلبی او به کمونسیم داشت، آن‌ هم کمونیسمی که در اوج ستم‌پیشگی بود. دویچر مدعی بود جنبهٔ انسانی و دلسوزانۀ بلشویسم را می‌بیند، اما این موضع او را به سردرگمیِ اخلاقی‌ِ به‌مراتب بدتری کشاند: دیدن جنبه‌ای انسانی در خشونت‌های تمامیت‌خواهانه. او آشکارا دربارهٔ تروتسکی می‌گوید: «در سنگدل‌ترین کارها و زمخت‌ترین حرف‌هایش، هنوز هم انسانیتی گرمابخش وجود دارد.» اما حتی اگر سیاستِ بلشویک‌ها نفرت‌آور باشد، کتاب‌های دویچر همچنان مسحورکننده‌اند. زندگی‌نامه‌های تحسین‌برانگیز او از استالین و تروتسکی، آثاری محکم و استادانه‌اند: روایت‌هایی پویا و زنده از مؤلفی که در سال ۱۹۳۹ و در سن ۳۲ سالگی، زمانی که به‌سختی به زبان انگلیسی صحبت می‌کرد، ورشو را به قصد بریتانیا ترک کرد. آن‌طور که نیل اشرسون می‌نویسد، «قدرت و شورِ نثر او، مخاطب را ضربه فنی می‌کند»؛ او ادامه می‌دهد، سبک دویچر «اضطراری باشکوه» دارد که تمام سبک‌های پیش از خود را کنار می‌زند. حتی رقبای سیاسی دویچر آثار او را ارج می‌نهادند؛ آثاری که از نظر آنان دفاعی صریح از روسیۀ شوروی بود (آن‌طور که کات نشان می‌دهد، در کمال تعجب، دویچر یکی از سخنرانانِ محبوب در گردهمایی‌های حزب توری بود و مثل برلین جذابیت بسیار زیادی داشت). اما نوشته‌های دویچر، نمونه‌هایی از دفاعِ بیش از حد از نظام شوروی هم هستند؛ حتی وقتی استالین را نقد می‌کند، هنوز همان چیزی است که برلین «استالینیستِ ضداستالین» نامید. او طرح وحشیانهٔ اشتراکی‌کردنِ کشاورزی در اتحاد جماهیر شوروی را به‌منزلهٔ کوششی سخت و ناگوار می‌بیند که البته برای تبدیل جامعه به جامعه‌ای بهتر لازم بود. او مثل تروتسکی از پیمان هیتلر-استالین دفاع می‌کند و می‌گوید استالین تنها به این دلیل یهودی‌ستیز بود که یهودیانِ شوروی بیش از حد طرفدار آمریکا بودند. بدتر از همه اینکه دویچر در کتابش دربارهٔ زندگی‌نامهٔ استالین، از اردوگاه‌های کار اجباری که میلیون‌ها انسان را به کام مرگ کشانید در حاشیۀ حرف‌های دیگر یاد می‌کند؛ آن‌چنان که گویی این اردوگاه‌ها گرچه تأسف‌آورند، جزء کوچکی از تاریخ هستند. دویچر به شکلی خطرناک و جزم‌اندیشانه ضددموکرات بود. آن‌طور که کات می‌نویسد، دویچر معتقد بود:

روباه و خار پشت

رهبری محکم و حتی سنگدلانه اجتناب‌ناپذیر است. […] به دلیل ضرورتی مهلک، حزب باید بر توده‌های

مردم تسلط داشته باشد (البته همواره ضرورت‌های مهلک وجود دارد). حکومت باید از بالا به پایین باشد.

دویچر فقط زمانی از حمایت‌های خود دست کشید که استالین ترورهای خود را متوجه حزبِ او کرد؛ دویچر

پیش از این ایرادی به این دست ترورها نمی‌گرفت.

آیا آن‌طور که برلین ادعا می‌کرد، دویچر «گمراه‌کننده» بود؟ کات از جواب به این سؤال طفره می‌رود، اما

ادعای برلین پابرجا باقی ا‌ست. یقیناً دویچر حقایقی دربارهٔ استالین را به شکلی نادرست معرفی کرده

بود؛ حقایقی که به خوبی از آن‌ها آگاه بود. برلین با توجه به اصولِ خود دربارۀ صداقت فکری، حق داشت

جلوی تدریس دویچر در دانشگاه ساسکس را بگیرد. آن‌طور که برلین با احتیاط توضیح می‌دهد، ایرادی به

این نیست که دویچر مارکسیسم تدریس کند؛ اما او تاریخِ شوروی تدریس می‌کرد؛ تاریخی که خودش