روش های تحقیق پیمایشی‏

– کلیات:

تحقیق فرایندی است که در آن کنش و واکنش مستمری میان نظریه و داده‌ها و نیز میان تحلیل ‏مقدماتی و تحلیلهای بعدی وجود دارد.‏
‏ نقش نظریه مورد تاکید قرار گرفته است. روش تحقیق پیمایشی صرفاٌ روشی گام به گام نیست بلکه فرایندی است ‏که مستلزم خلاقیت، قدرت تخیل

مهارت، مصالحه و یافتن راه‌حل‌های مناسبی برای مشکلات پیش‌بینی نشده است. ‏انجام دادن تحقیق پیمایشی درست، شاید هنری اکتسابیباشد.

‏۱-ماهیت روش تحقیق پیمایشی:

روش پیمایشی از روش‌های تحقیق اجتماعی است، که مانند هر روش ‏دیگر طرفداران و منتقدانی دارد. هدف این بخش از کتاب در وهله اول ارائه دستورالعمل مفیدی برای اجرای درست ‏روش پیمایشی است و قصد دفاع از آن را ندارد. منتها باید دانست که بسیاری از انتقادهایی که از این روش می‌شود، ‏ناشی از برداشت‌های نادرست از این روش است.‏
روش پیمایشی چیست و چرا باید از آن استفاده کرد
‏ مارش‏ تاکید می‌کند، روش پیمایشی به معنای فن خاصی برای جمع‌آوری اطلاعات نیست. با این وجود آنکه ‏پرسشنامه در این روش کاربرد گسترده‌ای دارد، اما برای جمع‌آوری اطلاعات می‌توان از فنون دیگری هم استفاده ‏کرد. مثل مصاحبه‌های عمیق و ساخت یافته‌، مشاهده و تحلیل محتوا ، و بسیاری فنون مناسب دیگر.‏

‏۲- ویژگیهای مختلف روش تحقیق پیمایشی‏ ‏:‏
‏ الف- شکل گردآوری داده‌ها:‏

‏ روش پیمایشی  مجموعه‌ای از اطلاعات سازمان یافته و منظم، که می‌توان آن را « ماتریس داده‌ها ‏» یا « ‏جدول مادر » نامید، مشخص می‌شود. منظور جدولی است که در هر سطر آن اطلاعات مربوط به یک متغیر و در هر ‏ستون آن اطلاعات مربوط به یک «مورد» دیگر درج شده است.‏
‏ آنچه در ماتریس داده ها اهمیت دارد ،این است که صفت “هرمورد” را در باره هر یک از متغیر ها پیدا نمائیم ، ‏ولی برای این کار استفاده از پرسشنامه الزام آور نیست .منتها به دلیل سهولت اجراء پرسشنامه رایج ترین فن جمع ‏آوری اطلاعات در روش پیمایشی است.در جدول ماتریس داده ها هر “مورد” که از این پس آن را واحد تحلیل می ‏نامیم ،یک شخص است ،اما همیشه واحد تحلیل شخص نیست ،بلکه می تواند کشور ،سال یا هر چیز ممکن دیگر ی ‏که به توان صفات مربوط به آن جمع آوری کرد ه باشد. ‏

‏ یک مثال از جدول ماتریس داده ها
‏ واحدهای‏
‏‌ تحلیل ‏
متغیرها پاسخگوی‏۱‏ پاسخگوی‏۲‏ پاسخگوی
‏۳‏ -پاسخگوی
‏۴‏- پاسخگوی
‏۵‏-جنس  زن مر د- مردمرد – زن زن
یا سن ‏۲۵ساله ‏۳۲ساله ‏۲۷ساله ‏۴۵ساله ‏۳۸ساله
گرایش سیاسی اصلاح‌طلب میانه‌رو اصلاح‌طلب سنت‌گرا(اصول‌گرا)‏ سنت‌گرا(اصول‌گرا)‏
طبقه کاگر متوسط ‏
‏‌پایین کارگر متوسط‌بالا متوسط
اگر واحد تحلیل کشورباشد ،اسامی کشورها را به جای اشخاص در بلای “جدول مادر” یا ‏
‏”ماتریس داده ها” درج می کنیم ،سپس صفات کشورها (ماننده تعداد جمعیت ،وسعت ،میزان تراکم ،نرخ بیکاری و ‏‏….)را در ذیل نام کشور ثبت می کنیم . اگر واحد تحلیل سال باشد ،سالهای ۱۳۵۰،۱۳۶۰،۱۳۷۰،۱۳۸۰،را بالای ‏جدول مادر درج کرده و صفات مربوط به هر سال (ماننده نرخ تورم،میزان ازدواج ،میزان طلاق، و ….)را در ذیل سال ‏مربوط ثبت می کنیم . برای تحلیل پیمایشی که بر مبنای مقایسه واحدهای تحلیل صورت می‌گیرد، ماتریس داده‌ها ‏نقش مهمی ایفا می‌کند. در تحقیق پیمایشی پرسشنامه کاربرد گسترده‌ای دارد. اما برای جمع‌آوری اطلاعات می‌توان ‏از فنون دیگری هم استفاده کرد.‏
‏ ب- روش تحلیل مقایسه‌ای داده‌ها:یکی از کارکردهای تحلیل پیمایشی توصیف خصوصیات مجموعه‌ای از ‏واحدهای تحلیل است. مثالاً اگر بخواهیم نحوه رأی دادن افراد یک گروه را بسنجیم، لازم است نظر تک تک آنان را ‏درباره انتخابات بدانیم. ماتریس داده‌ها، اطلاعات لازم را برای این منظور در اختیار ما می‌گذارد. اما محقق روش ‏پیمایشی در صدد تبیین پدیده‌ها نیز برمی‌آیند. تحلیل‌گر روش پیمایشی از طریق مقایسه موارد (واحدهای تحلیل) ‏می‌کوشد پدیده‌ را شناسایی کند، و با در نظر گرفتن صفات ویژه هر یک از « موارد» این کار را انجام می‌دهد. به ‏عنوان مثال، هر گاه واحدهای تحلیل از لحاظ گرایش سیاسی به دو گروه اصول‌گرا سنتی، اصلاح‌طلب تقسیم شده ‏باشند، تحلیل‌گر پیمایشی سعی می‌کند بداند اصلاح‌طلب از لحاظ صفات یا متغیرهای دیگر چه تفاوت‌هایی با ‏اصول‌گرا سنتی دارند و آیا این تفاوت‌ها منشاء طبقاتی دارد؟ همان‌طور که از جدول صفحه قبل پیداست، نحوه رای ‏دادن افراد فرق می‌کند و این تفاوت با تفاوت طبقاتی همراه است، اصلاح‌طلب از طبقه کارگر و اصول‌گرا ( ‏سنت‌گرایان) از طبقه متوسط هستند. به عبارت دیگر، تحقیق پیمایشی با مشاهده تغییر صفت در واحدهای تحلیل و ‏دنبال کردن تغییرات دیگری که با آن همبسته است، در پی درک علل پدیده‌ است. بدین لحاظ هدف این روش ‏استنتاج روابط علّی است که از مقایسه دقیق ویژگیهای متفاوت واحدهای تحلیل به دست می‌آید(هم چون تاثیر ‏پایگاه طبقاتی بر نحوه رای دادن) اما کار بدینجا خاتمه نمی‌یابد. قدم بعدی پاسخ به این پرسش است که:« چرا ‏پایگاه طبقاتی شخص بر نحوه رای دادن او اثر می‌گذارد؟»‏
پژوهشگرانی که روش پیمایشی را به کار می‌برند باید محتاط باشند و از ایجاد حلقه‌های ارتباط علّی نادرست ‏بپرهیزند. زیرا همراهی و تقارن دو پدیده به معنای وجود رابطه علّی میان آنها نیست.‏
‏-‏ شیوه تحقیق پیمایشی با سایر روش‌ها مغایرت دارد:برای مثال در روش « مطالعه موردی» تنها یک واحد ‏تحلیل وجود دارد و تمام داده‌ها برای همان یک « مورد» جمع‌آوری می‌شود و چون مورد دیگری برای مقایسه وجود ‏ندارد، برای فهم رفتار و گرایش‌های آن مورد باید تدابیر کاملاً متفاوتی را بکار برد.‌« روش آزمایشی» از این لحاظ که ‏داده‌ها را در یک ماتریس داده‌ها گرد‌ می‌آورد با روش پیمایشی مشابهت دارد، اما از این نظر که تغییر میان واحدهای ‏تحلیل را با مداخله آزمایشگر ایجاد می‌کند، اساساً با روش پیمایشی متفاوت است. در این مورد می‌توان برخی ‏تحقیقات پزشکی را مثال زد. آزمایشگری می‌خواهد اثر دارویی را بر یک نوع بیماری بیازماید. برای این منظور ‏گروهی از بیماران را مشخص کرده و آنها را به دو گروه همسان تقسیم می‌کند. دارو تنها برای یکی از دو گروه تجویز ‏می‌شود و بعد از تجویز، میزان بهبودی دو گروه مقایسه می‌شود. اینجا تفاوت میان دو گروه را آزمایشگر ایجاد کرده ‏است.‏
‏ روش پیمایشی تغییری ایجاد نمی‌کند، بلکه به دنبال یافتن تفاوت‌های موجود است. در مورد مثال بالا، این روش ‏به دنبال گروهی از بیماران است که از دارو استفاده نکرده‌اند، مقایسه می‌کند. در اینجا مشکل این است که نمی‌توان ‏از همشکلی کامل دو گروه مطمئن بود. در حالیکه آزمایشگر کار تحقیق را از دو گروه همسان که تنها در مصرف دارو ‏متفاوت‌اند شروع کرده‌است و می‌تواند هر گونه تغییر در بهبودی را به استفاده از دارو نسبت دهد« البته تنها از لحاظ ‏نظری دو گروه کاملاٌ همسان فرض می‌شوند و در عمل کمتر با دو گروه همسان سروکار داریم.»روش آزمایشی ‏صرف‌نظر از مسائل اخلاقی، به تبع رویکردهای متفاوت ایجاد تغییر در گروه، روش‌های تحلیلی کاملاً متفاوتی را نیز ‏در پیش می‌گیرد. برای هر تحقیق می‌توان از روش‌های متفاوتی استفاده کرد: به عنوان مثال برای بررسی علل ‏اعتصاب می‌توان از روش پیمایشی که به بررسی گرایش‌های مدیران و کارگران می‌پردازد سود جست، یا با استفاده ‏از مطالعه موردی، یک اعتصاب یا جو کارخانه خاصی را بررسی کرد و یا دو گروه، از کارگران را که در شرایط متفاوت ‏کار می‌کنند، انتخاب کرده و تفاوت شرایط کاریشان را در رابطه با احتمال وقوع اعتصاب، چند نمونه از ‏روش‌های تحقیق و فنون گردآوری داده‌ها
با استفاده از روش آزمایشی سنجید.در هر یک از روش‌های فوق می‌توان از فنون متفاوتی جهت گردآوری داده‌ها ‏استفاده کرد. در روش پیمایشی می‌توان از مشاهده، مصاحبه، پرسشنامه یا فنون دیگر سود جست. «.به طور ‏خلاصه، روش پیمایشی یکی از روش‌های گرد‌آوری، تنظیم و تحلیل داده‌ها است و داده‌های هر تحقیق را ‏می‌توان با فنون متعددی جمع‌آوری کرد. در بسیاری از تحقیق‌ها بهتر است که همزمان از چند روش ‏استفاده شود.‏
‏» تحقیق پیمایشی فرآیندی است که در آن کنش و واکنش مستمری میان نظریه و داده‌ها و نیز میان تحلیل ‏مقدماتی و تحلیل‌های بعدی وجود دارد.تحقیق پیمایشی صرفاً، روش گام به گام نیست، بلکه فرآیندی است که ‏مستلزم خلاقیت، قدرت تخیل، مهارت، مصالحه و یافتن راه‌حل‌های مناسبی برای مشکلات پیش‌بینی شده است.‏

‏۳- انتقاد از روش پیمایشی:‏

‏ شایع ترین انتقادها از روش پیمایشی را می‌توان در سه مقوله طبقه‌بندی کرد. ‏
‏ الف- انتقادهای فلسفی:‏
‎ ‎‏(۱) در روش پیمایشی نمی‌توان میان متغیرها روابط علّی برقرار کرد.‏‎ ‎برای مثال: اگر سالمندان ‏محافظه‌کارتر از جوانان باشند،نمی‌توان مطمئن بود که افزایش سن موجب محافظه‌کاری می‌شود.« تحلیل پیمایشی ‏تا حد زیادی بر این مشکل فائق می‌آید.»‏
‎ ‎‏(۲) روش پیمایشی از دستیابی به جنبه‌های معنی‌دار کنش اجتماعی ناتوان است: زیرا‎ ‎کنش از فردی آگاه ‏و دارای قدرت انتخاب سرمی‌زند، فردی که دارای خاطرات، آرزوها، اهداف و ارزشیهایی است که به رفتار او شکل ‏می‌دهند. در تحقیق باید تمام این عوامل را برای تفسیر و ارزیابی کنش در نظر آورد.‏
‎ ‎‏« روش پیمایشی قابلیت زیادی برای تبیین «معنی‌دار» کنش فرد دارد»‏
‏ (۳)روش پیمایشی تنها به جنبه‌های خاصی از اعتقادات و کنش‌های فردی می‌پردازد و‎ ‎زمینه‌ای را که این ‏اعتقادات و کنش‌ها در آن جریان دارد، در نظر نمی‌گیرد. بدون در نظر گرفتن زمینه‌ کنش نمی‌توان درک درستی از ‏آن داشت. برای مثال شرکت منظم یک فرد در مراسم مسجد را می‌توان به صور مختلف تفسیر کرد. این رفتار ‏می‌تواند به معنای وجود اعتقادات مذهبی قوی در فرد باشد، یا اینکه او به دنبال یک ایمان مذهبی است، یا به دلیل ‏فشار اجتماعی نمی‌تواند از رفتن به مسجد سرباز زند، یا تماس با اشخاص مهم در مسجد او را به آنجا می‌کشاند و ‏تفاسیر دیگری از این قبیل.«با اجرای درست روش پیمایشی، ضرورتاً به گردآوری اطلاعات پراکنده بدون توجه به ‏زمینه‌های رفتاری و بدفهمی ناشی از آن هدایت نمی‌شویم. البته این مشکل باقی خواهد ماند که برای اجتناب از ‏چنین سوءتعبیرهایی، به کدام نوع و چه میزان اطلاعات درباره زمینه نیاز داریم.»‏
‏ (۴) به نظر می‌رسد پیش‌فرض روش پیمایشی این است که کنش انسان را نیروهای خارجی تعیین می‌کند و ‏روش فوق نقش آگاهی، اهداف، نیات، و ارزش‌های انسانی را که از منابع مهم کنش انسانی هستند نادیده می‌گیرد.« ‏روش پیمایشی ضرورتاً، جبرگرا نیست و نسبت دادن جبرگرایی به آن از آنجا ناشی می‌شود که این روش بیشتر مورد ‏استفاده جامعه‌شناسان اثبات‌گرا بوده است ( لازم به یادآوری است که مارکس تحقیقی پیمایشی مشتمل بر ۲۵۰۰۰ ‏پرسشنامه پستی را به مورد اجرا گذاشت و ماکس وبر نیز در مطالعاتش درباره کارگاههای نساجی ازروش پیمایشی ‏استفاده کرد.)»‏
‏ (۵)روش پیمایشی هم چون یک مدل علمی بی‌فایده، تشریفاتی و انعطاف‌ناپذیر است که بر محور « ‏فرضیه‌آزمایشی ‏» و «آزمون‌های معنی‌داری ‏» متمرکز شده و هیچ تصور یا تفکر خلاقی را نمی‌طلبد.‏
‏ « با اجرای درست روش پیمایشی خواهیم دید که این نظر تا چه حد اشتباه است»‏
‏ (۶)روش پیمایشی اساساً تجربه‌گرا است (سی. رایت. میلز). بدین معنی که این روش صرفاً‌ انبوهی از واقعیت‌ها و ‏آمارها را گردآوری کرده و چیزی را که ارزش نظری داشته باشد فراهم نمی‌کند. «درصورتی که تاکید مکرر برای ‏تحقیق و تحلیل پیمایشی خوب، نظریه و تفسیر رکن اساسی است»‏
‏ (۷)بعضی چیزها را به ویژه با روش پیمایشی نمی‌توان اندازه‌گیری کرد. برای مثال: محقق پیمایشی برای ‏اندازه‌گیری قدرت فلان وزیر با مشکل بزرگی مواجه خواهد بود. « هیچ وقت ادعا نشده که پیمایش تنها روش ‏تحقیق اجتماعی است. بلکه این روش را صرفاً باید در موارد مناسب بکار برد. برای هر موضوع تحقیق باید روش ‏مناسب با آن را انتخاب کرد مثالاً روش تاریخی مشخص است برای چه موضوعی کاربرد دارد.»‏
ب- انتقادهای فنی:‏
‏ (۱) روش پیمایشی از آنجا که بر پرسشنامه‌های محدود و سازمان یافته تکیه دارد، دستاورد بسیار محدودی ‏دارد.« این انتقاد مبتنی بر درک بسیار محدود از فنون متعدد قابل استفاده در این روش است»‏
‏ (۲) روش پیمایشی بیش از حد بر آمار تکیه دارد و سئوالات جالب را به اعداد نامفهوم کلی تحویل می‌دهد.« ‏در حالی که بسیاری از تحقیقات اساساً فارغ از آمار هستند و نیازی به تحلیل آماری ندارند، باید بدانیم آنچه در ‏تحلیل‌های آماری مهم است، منطق حاکم بر آنهااست. در تحلیل آماری از همان منطقی بهره می‌بریم که در ‏تحلیل‌های بسیار کیفی، و همین منطق و نقش خلاق تفکر است که مورد تاکید قرار می‌گیرد. آمار باید در ‏خدمت تحلیل‌گر پیمایشی باشد نه اینکه بر کار او مسلط باشد.)‏
ج- انتقادهای سیاسی: روش پیمایشی ذاتاً دستکاری و دخل و تصرف است و توسط مارکسیست‌های مکتب ‏فرانکفورت به عنوان روش(علم‌زده ‏) و (فن‌زده ‏) توصیف شده است. «روش پیمایشی به دو صورت امکان ‏دستکاری را برای دیگران فراهم می‌آورد:‏
‏ (۱) این روش با دانشی که از دنیای اجتماعی فراهم می‌آورده به حاکمان جامعه امکان سوء استفاده از ‏قدرتی را که در دست دارند می‌دهد. ‏
‏ (۲) روش پیمایشی راه را برای دستکاری ایدلوژیکی هموار می‌کند این روش دانشی درباره واقعیت تولید ‏نمی‌کند، اما یک واکنش عقیدتی برای مقبولیت منافع خاص در ذهن عموم ایجاد می‌کند.‏

‏۴- واحد تحلیل‏ ‏:

واحد تحلیل، واحدی است که از آن اطلاعات بدست می‌آوریم: واحدی که خصوصیاتش ‏را توصیف می‌کنیم. معمولاً در تحقیق پیمایشی واحد تحلیل فرد است. در این روش می‌توان از ۲۰۰۰ نفر ‏پرسید آیا تا به حال در اعتصابی شرکت کرده‌اند؟ یا تحت چه شرایطی ممکن است در اعتصاب شرکت کنند؟ ‏اما واحدهای تحلیل دیگری هم وجود دارد. کشور، استان، شهرستان یا هر منطقه جغرافیایی نوعی واحد ‏تحلیل‌اند که می‌توان میزان اعتصاب آن را در نظر گرفت. از دوره‌های زمانی نیز می‌توان استفاده کرد. یعنی ‏میزان اعتصابات را در سال‌های مختلف مقایسه نمود. وقایعی همچون اعتصاب را نیز می‌توان به عنوان واحد ‏تحلیل در نظر گرفت. یعنی می‌توان هر اعتصاب را به عنوان یک واحد تحلیل در نظر گرفت و داده‌های هر یک ‏از آنها را جمع‌آوری کرد. گروه یا سازمان هم می‌تواند واحد تحلیل باشد. واحدهای تحلیل دیگری را می‌توان به ‏شرط در دسترس بودن موارد در نظر گرفت، مثل دیوان شعر، تابلو نقاشی، بناهای تاریخی و بناهای ساختمانی، ‏لطیفه، روزنامه، خانوار و موارد دیگر. مشخص کردن واحد تحلیل از دو جنبه اهمیت دارد:‏
الف-آگاهی از حدود واحد تحلیل به تدوین یک پرسش تحقیق جالب و تعیین نوع داده‌های مربوط کمک ‏می‌کند، همین که بدانیم واحد تحلیل فرد است و اطلاعات را باید از فرد و درباره فرد بدست آوریم، پرسش ‏تحقیق شکل خاصی به خود می‌گیرد.‏
‏ ب- اگر در مورد یک واحد تحلیل نتوان اطلاعاتی گردآوری کرد، باید با حفظ جهت‌گیری کلی، پرسش تحقیق ‏را به‌ گونه‌ای تغییر داد که داده‌های مربوط به آن در دسترس باشد. برای مثال می‌خواهیم بدانیم آیا شکوفایی ‏اقتصادی از مناقشه‌های کارگری جلوگیری می‌کند یا به آن دامن می‌زند؟ ابتدا سعی می‌کنیم داده‌های ۵۰ سال اخیر ‏کشور را درباره موضوع جمع‌آوری کنیم. اما اگر برای کشور مورد نظر،‌ داده‌ها در این مورد در دسترس نباشد، ‏می‌توان راه دیگری را در پیش گرفت و مناقشه‌های کارگری را در کشورهایی که شرایط اقتصادی متفاوتی دارند، ‏مقایسه کرد. در واقع با تغییر واحد تحلیل از سال به کشور، مساله تحقیق را به گونه دیگری مطرح می‌کنیم.در ‏صورتی که در یک تحقیق از چند واحد تحلیل استفاده کنیم، می‌توانیم به نتایج کلی تحقیق اطمینان بیشتری ‏داشته باشیم. این امر آزمون نظریه را غنای بیشتری می‌بخشد.برای مثال در بررسی تاثیر اوضاع اقتصادی بر وقوع ‏اعتصابات بهتر آن است هم سال و هم کشور را به عنوان واحد تحلیل در نظر بگیریم.در این صورت خواهیم توانست ‏از زوایای متفاوتی به موضوع بپردازیم.‏

‏۵- مراحل مختلف تنظیم تحقیق پیمایشی:‏

‏ الف- انتخاب موضوع، به عبارت دیگر حقیقت یا خصوصیتی را که قصد آشکار ساختن آن را دارید، مشخص ‏نمائید.‏
‏ ب- مساله مورد تحقیق را از نظر مکان و زمان محدود و بیان کنید.‏
‏ ج- اهداف و فرضیه‌هایی برای مساله مورد تحقیق تدوین نمائید
‏ د- به سئوالات ذیل پاسخ مناسبی ارائه نمائید‏
‏ (۱) چگونگی انتخاب جامعه آماری و جامعه نمونه؟
‏ (۲) چگونگی و نوع جمع‌آوری اطلاعات؟
‏ (۳) آیا برای جمع‌آوری اطلاعات به آزمایش نمونه‌ای نیاز است؟
‏ (۴) آیا افرادی که مامور جمع‌آوری اطلاعات می‌شوند، آموزش نیاز دارند؟
‏ (۵) چگونگی استفاده از آمار توصیفی و آمار استنباطی
‏ (۶) انتخاب واحد تحلیل، شاخص‌سازی مفاهیم و تعریف عملیاتی آنها
‏ (۷) اعتبارسنجی ابزار جمع‌آوری اطلاعات
هـ- اطلاعات جمع‌آوری شده را تجزیه و تحلیل و با یافته‌های ادبیات تحقیق مقایسه و نتیجه‌گیری کنید، پس از ‏نتیجه‌گیری از یافته‌ها، گزارش تحقیق را تنظیم نمائید.‏
‎*‎‏ در روش تحقیق پیمایشی توجه محقق بیشتر به شناخت و مطالعه میزان تغییرات عوامل و اثر معنی ‏داری کنش و واکنش‌های میان عوامل معطوف می‌باشد، لذا این روش برای بررسی میزان تغییرات یک و ‏یا چند عامل در اثر تغییرات یک و یا چند عامل دیگر بکار می‌رود می‌باشد و به صورت میدانی بکمک ‏تکنیک‌های مشاهده و ‏correlation‏ این پژوهش مبتنی بر روش همبستگی نا همنوائی مصاحبه ‏‏(شفاهی) به جمع‌آوری اطلاعات بر اساس شیوه‌های نمونه‌گیری نائل می‌آید که در عین حال قابل ‏مقایسه، تجزیه و تحلیل جهت مدل‌سازی و ترسیم مدلهای علی می‌باشد. این روش پژوهش از نوع ‏مطالعات کمی بوده که می‌تواند قابلیت آزمون‌پذیری و تعمیم‌پذیری داشته باشد و در بعد خرد قرار دارد. ‏این روش تحقیق درصدد پاسخگویی به سه سوال اساسی ذیل می‌باشد:‏
الف- نوع رابطه بین عوامل یا متغیرها؟ رابطه یکسویه/ دو سویه/ فقدان رابطه
ب- جهت همبستگی بین عوامل یا متغیرها مثبت/ مستقیم یا معکوس/ بی‌تاثیر
ج- شدت همستگی بین عوامل یا متغیرها ‏

‏۶- انواع روش پیمایشی:‏

‏ الف- پیمایش توصیفی (پیمایشهای آماری)بررسی تمام افراد جامعه (سرشماری) یا معرفی از جمعیت نمونه و ‏تعمیم نتایج به کل جامعه آماری
‏ (۱) انواع روش پیمایش توصیفی:‏
‏ (الف) تحقیقات مقطعی یا عرضی:پژوهشی است که در یک زمان معین و برای کنکاش یک واقعیت بکار ‏برده می‌شود.‏
‏ (ب) تحقیقات طولی یا تداومی: پژوهشی است در چند مقطع سری زمانی جهت مقایسه و تجزیه و تحلیل ‏مقاطع مختلف زمانی می‌باشد.‏
ب- پیمایش تحلیلی (پیمایش‌های ربطی) بررسی و تجزیه و تحلیل روابط بین متغیرهای معین، جهت بیان ‏خصوصیات معرف گروه مطالعه .‏

دکتر مازیار میر